Νοῦς, νοερά ἐνέργεια καί καρδία κατά τούς Ἁγίους Πατέρες...

Ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου πρέπει νά βρίσκεται στήν καρδιά. Ὁ νοῦς εἶναι ὁ ἱερέας καί ἡ καρδία τό ἐσωτερικό θυσιαστήριο τοῦ ἀνθρώπου πού θά πρέπει νά εἶναι ἀφιερωμένο στόν Θεό. 

 

 

Ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπους σύμφωνα μέ τούς Ἁγίους Πατέρας πρέπει νά βρίσκεται ἐντός τοῦ ἀνθρώπου, στήν καρδία του καί ἐκεῖ νά προσεύχεται ἀδιάλειπτα (νά ἱερουργεῖ τελώντας μία ἀδιάλειπτη Θεία Λειτουργία στό ἐσωτερικό θυσιαστήριο τῆς ἀνθρωπινης καρδίας). Δέν θά πρέπει νά διασκορπίζεται πρός τά ἔξω διά τῶν αἰσθήσεων, ἀλλά νά ἔρχεται «εἰς ἑαυτόν».

Δηλαδή ἡ ἐνέργεια τοῦ νοῦ, πού διασκορπίζεται διά τῶν αἰσθητηρίων στό περιβάλλον, θά πρέπει νά ἐπανέλθει στήν οὐσία τοῦ νοῦ, πού βρίσκεται ἐντός τῆς καρδίας τοῦ ἀνθρώπου. [Σημειώνουμε ἐδῶ ὅτι: οὐσία, ἡ ὁποία βρίσκεται ἐντός τῆς καρδίας (καί ὀνομάζεται βαθεῖα καρδία) καί ἐνέργεια (ἡ ὁποία λέγεται νοερά ἐνέργεια). Ἡ νοερά ἐνέργεια ἐνεργεῖ στήν καρδία τοῦ ὑγιοῦς πνευματικά ὡς νοερά ἀδιάλειπτη προσευχή (νοῦς) καί στόν ἐγκέφαλο ὡς διάνοια (λογική)]. Τότε ὅταν ὁλοκληρωθεῖ αὐτή ἡ ἐπιστροφή, ὁ νοῦς διά τοῦ ἑαυτοῦ του, «ἐπί τήν ἔννοιαν τοῦ Θεοῦ ἀναβαίνει». Τότε ἡ νοερά ἐνέργεια λειτουργεῖ σωστά. Τότε ὁ νοῦς δηλ. ἡ ψυχή κατά τούς ἁγίους Πατέρας λειτουργεῖ κατά φύσιν. 'Οπως ὁ Θεός ἔχει οὐσία καί ἐνέργεια ἔτσι καί ὁ κατ’ εἰκόνα Θεοῦ ἄνθρωπος (νοῦς) ἔχει.

Ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης μᾶς διδάσκει:«Ἡ θεραπεία τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ κύρια μέριμνα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἡ Ἐκκλησία πάντοτε θεράπευε τὸν χῶρο τῆς ψυχῆς. Εἶχε διαπιστώσει, ἀπὸ τὴν παράδοσι καὶ ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Χριστὸ καὶ τοὺς Ἀποστόλους ὅτι στὸν χῶρο τῆς φυσικῆς καρδιᾶς λειτουργεῖ κάτι, ποὺ οἱ Πατέρες ὠνόμασαν «νοῦν». Πήραν δηλαδὴ τὸν παραδοσιακὸν «νοῦν», ποὺ σημαίνει διάνοια καὶ λόγος, καὶ κάνανε μία διαφοροποίησι. Ὠνόμασαν νοῦν αὐτὴν τὴν νοερὰ ἐνέργεια, ἡ ὁποία λειτουργεῖ στὴν καρδιὰ τοῦ ὑγιοῦς ψυχικὰ ἀνθρώπου. Δὲν γνωρίζομε πότε ἔγινε αὐτὴ ἡ διαφοροποίησις, διότι συμβαίνει ἐπίσης μερικοὶ Πατέρες νὰ ὀνομάζουν μὲ τὴν ἴδια λέξι, νοῦν, καὶ τὴν λογική, ἀλλὰ καὶ τὴν νοερὰ ἐνέργεια, ὅταν αὐτὴ κατεβαίνη καὶ λετουργῆ στὸν χῶρο τῆς καρδιᾶς. 

 

 

Ὅποτε ἐξ αὐτῆς τῆς ἀπόψεως ἡ νοερὰ ἐνέργεια εἶναι μία καὶ μόνη ἐνέργεια τῆς ψυχῆς, ἡ ὁποία στὸν μὲν ἐγκέφαλο λειτουργεῖ ὡς λογική, ἡ ἴδια ὅμως λειτουργεῖ συγχρόνως καὶ στὴν καρδιὰ ὡς νοῦς. Δηλαδὴ τὸ ἴδιο ὄργανο, ὁ νοῦς, προσεύχεται ἀδιάλειπτα στὴν καρδιά, σὲ ὅσους ἐννοεῖται ἔχουν ἀδειάλειπτη καρδιακὴ προσευχή, καὶ συγχρόνως σκέπτεται π.χ. μαθηματικὰ προβλήματα καὶ ὀ,τιδήποτε ἄλλο, στὸν ἐγκέφαλο»[16].

Στὰ συγγράμματα τῶν ἁγίων Πατέρων γίνεται πολὺς λόγος γιὰ τὴν ἐπιστροφὴ τοῦ νοῦ στὴν καρδιά, τὴν ἐπιστροφὴ τῆς ἐνεργείας στὴν οὐσία. Λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος ὅτι: ''ὁ νοῦς πού δὲν διασκορπίζεται πρὸς τὰ ἔξω καὶ δὲν διαχέεται ὑπὸ τῶν αἰσθητηρίων στὸν κόσμο, ἐπιστρέφει στὸν ἑαυτό του καὶ διὰ τοῦ ἑαυτοῦ του ἀναβαίνει στὴν ἔννοια τοῦ Θεοῦ. Καὶ στὴν συνέχεια περιλαμπόμενος καὶ ἐλλαμπόμενος ἀπὸ τὸ κάλλος τοῦ Θεοῦ, ἀπό τήν Θεία Χάρη, ἀπό τό Φῶς τοῦ Θεοῦ τό Ἄκτιστον, δὲν ἐνδιαφέρεται γιὰ τὰ γήινα καὶ ξεχνᾶ ἀκόμη καὶ αὐτὴν τὴν φύση· δηλ. δέν φροντίζει μέ ἀγωνία οὔτε γιά τήν τροφή του οὔτε γιά τό τί θά φορέσει [17] ὁ ἄνθρωπος αὐτός.''

Ἡ ἐπιστροφὴ τοῦ νοῦ ἀπὸ τὴν διάχυσή του στὴν καρδιά, δηλαδὴ ἡ ἐπιστροφὴ τῆς ἐνεργείας τοῦ νοῦ στὴν οὐσία του, εἶναι ἡ θεραπεία τοῦ νοῦ, ἡ ἀποκατάσταση του στό κατά φύσιν. Τότε ἡ καρδία καθαρίζεται ἀπό τήν ἀδιάλειπτη νοερά καρδιακή προσευχή καί ἔρχεται ἐντός της Ἔνοικος τό Πανάγιον Πνεῦμα μέ τόν καρπό του πού εἶναι «ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία κ.λ.π.). Τότε φυσικά ἐξαφανίζεται ὁ ἐγωισμός, ἡ λύπη πού προκαλεῖ καί ἡ κατάθλιψη. 

 

_____________________________

Παραπομπές

[16] Π. Ἰωάννου Ρωμανίδη, Πατερική Θεολογία, ἐκδ. Παρακαταθήκη, Θεσσαλονίκη 2004, σελ. 19.

[17] Μ. Βασιλείου, TLG, Work #075 32.1240.35 to Work #075 32.1240.42 Νοῦς γὰρ μὴ σκεδαννύμενος ἐπὶ τὰ ἔξω͵ μηδὲ ὑπὸ τῶν αἰσθητηρίων ἐπὶ τὸν κόσμον διαφορούμενος͵ ἐπάνεισι μὲν πρὸς ἑαυτὸν͵ δι΄ ἑαυτοῦ δὲ πρὸς τὴν περὶ Θεοῦ ἔννοιαν ἀναβαίνει· κἀκείνῳ τῷ κάλλει περιλαμπόμενος͵ καὶ αὐτῆς τῆς φύσεως λήθην λαμβάνει· μήτε πρὸς τροφῆς φροντίδα͵ μήτε πρὸς περιβολαίων μέριμναν τὴν ψυχὴν καθελκόμενος· ἀλλὰ σχολὴν ἀπὸ τῶν γηίνων φροντίδων ἄγων͵ τὴν πᾶσαν ἑαυτοῦ σπουδὴν ἐπὶ τὴν κτῆσιν τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν μετατίθησι.

Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτης

 

Πηγή: hristospanagia3.blogspot.gr