Ο Όσιος Μάξιμος ο Γραικός και λόγος του περί Μετανοίας!

 Ο Όσιος Μάξιμος ο Γραικός

1470 -1556

Έχει ονομαστεί από πολλούς ως ο Λούθηρος της Ανατολής και ο Διαφωτιστής των Ρώσων. Ο Μιχαήλ Τριβώλης, γιατί έτσι ήταν το κοσμικό του όνομα, γεννήθηκε το 1470 στην Άρτα. Οι γονείς του από διακεκριμένες οικογένειες του Μυστρά βρέθηκαν στην Ήπειρο κατά την ταραγμένη περίοδο που ακολούθησε την Άλωση της Πόλης από τους τούρκους.

Στην ορθόδοξη Άρτα, την στολισμένη με τα έξοχα βυζαντινά μνημεία των Κομνηνών μεγάλωσε ο μικρός Μιχαήλ ο οποίος στάλθηκε στην Κέρκυρα στα 14 του χρόνια για να συμπληρώσει τη μόρφωση κοντά στον λόγιο θείο του Δημήτριο Τριβώλη και στον δάσκαλο Ιωάννη Μόσχο. Η αγάπη του για την μόρφωση τον κάνει να συνεχίσει τις σπουδές του στην Ιταλία και για 15 χρόνια μελετά Θεολογία, Φιλολογία, Φιλοσοφία, Ιστορία, Αρχαία Ελληνικά, Λατινικά, Γαλλικά και Ιταλικά με τους διαπρεπέστερους δασκάλους της εποχής από την Φλωρεντία μέχρι την Βενετία, στην οποία συνδέεται με τον Άλδο Μανούτιο, τον εκδότη των Αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Οι θεολογικές του αναζητήσεις των οδηγούν με το τέλος των σπουδών του στο Άγιο Όρος όπου γίνεται μοναχός με το όνομα Μάξιμος στην μονή Βατοπαιδίου. Στην οποία συνεχίζει τις μελέτες του στην πλούσια βιβλιοθήκη της.

Στα 10 χρόνια που έμεινε στο Άγιο Όρος το όνομα του έχει γίνει ήδη γνωστό στους εκκλησιαστικούς κύκλους, για την μεγάλη του μόρφωση αλλά και για το ήθος του και την βαθιά ταπείνωση με την οποία υπηρετούσε Τον Κύριο, χωρίς να επιδιώξει κανένα αξώμα. Το μεγάλο κύρος που είχε αποκτήσει τον έκανε ιδανικό για την αποστολή στην Ρωσία που του ανέθεσε ο οικουμενικός Πατριάρχης, μετά από παράκληση του Ρώσου τσάρου Βασίλειου Ιβάνοβιτς. Έτσι ο Μάξιμος στέλνεται στην Ρωσία προκειμένου να μεταφράσει στα Ρωσικά την Αγία Γραφή, τα λειτουργικά βιβλία καθώς και τα πατερικά κείμενα, «ως έμπειρος στις θείες Γραφές και επιδέξιος στη ερμηνεία των οιωνδήποτε εκκλησιαστικών κειμένων». 

Στη Μόσχα ο Μάξιμος αρχίζει να μεταφράζει και να διορθώνει παλαιά και νέα έργα στη Ρώσικη γλώσσα. Μόλις ολοκληρώνει το ψαλτήρι ζητάει να γυρίσει στο Άγιο Όρος, αλλά ο Ρώσος ηγεμόνας του αναθέτει συνέχεια και νέες μεταφράσεις. Μεταφράζει τις πράξεις των Αποστόλων, τους Αποστολικούς κανόνες, τους κανόνες των οικουμενικών και τοπικών συνόδων, τις ομιλίες του Ιωάννου του Χρυσοστόμου και πολλά άλλα. Με τα χρόνια να περνάνε και το όνομα του Μάξιμου να γίνεται όλο και πιο γνωστό, με αποτέλεσμα να δημιουργήσει έχθρες στην ηγεσία της Ρώσικης εκκλησίας, με στημένο κατηγορητήριο για δημιουργία αίρεσης, μαγεία, κατάκριση και συνομωσία. Τον οδηγούν δεμένο στη μονή Βολοκολάμσκ σε απομόνωση, και απαγορεύοντάς του ακόμη και τη Θεία Κοινωνία όπως και την πρόσβαση στα βιβλία του. Τον υποβάλουν για μεγάλο διάστημα σε σκληρά βασανιστήρια. Το 1531 η δίκη του επαναλαμβάνεται με νέες κατηγορίες και η καταδίκη είναι ισόβια δεσμά. Εγκλείεται στη μονή Οτρότς της πόλεως Τβέρης, όπου όμως οι συνθήκες κράτησης καλυτέρευσαν εξ αιτίας του επισκόπου Τβέρης Ακακίου, ο οποίος του επιτρέπει πλέον την πρόσβαση στα βιβλία και του δίδει άδεια να γράφει. Ο Άγιος Μάξιμος έμεινε φυλακισμένος για 23 χρόνια. Το 1539 ο Ιωάσαφ διαδέχεται τον Δανιήλ και επιτρέπει στον Άγιο Μάξιμο τη Θεία Μετάληψη και την παρακολούθηση της Θείας Λειτουργίας. Παρά τις επιστολές των πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως και Αλεξανδρείας δεν είναι δυνατή η απελευθέρωση και επιστροφή του. 

Τελικά ο Μάξιμος απελευθερώνεται το 1548 και ζει στη μονή Αγίας Τριάδος, έξω από τη Μόσχα. Αποκαμωμένος από το βάρος των δεσμών και τις πολύχρονες ταλαιπωρίες στη φυλακή αναπαύεται στις 21 Ιανουαρίου του 1556 σε ηλικία 86 ετών, αφήνοντας πίσω του ένα τεράστιο συγγραφικό έργο, κυρίως στα Ρώσικα. Ο Μάξιμος ήταν ο πρώτος που μαρτύρησε στη Ρωσία για την ορθόδοξη πίστη. Από τα μέσα του 16ου αιώνα αρχίζουν να γράφονται βίοι του Μάξιμου, ενώ τον 17ο αιώνα το όνομα του γράφεται στα αγιολόγια των ετήσιων Ρωσικών ημερολογίων και αρχίζουν να αγιογραφούνται εικόνες του. Στον τάφο του ανεγείρεται παρεκκλήσι από τον Μητροπολίτη Μόσχας Πλάτωνα.

Το 1997 έγινε η ανακομιδή των λειψάνων του αγίου Μαξίμου. Προς τιμή του αγίου στη Άρτα την γενέτειρα πόλη του, έχει αρχίσει η προετοιμασία, για την ανέγερση λαμπρού ναού στην περιοχή Τρίγωνο, που θα αποτελέσει τον ενοριακό ναό της σημερινής ενορίας των Αγίων Αποστόλων. Η μνήμη του Όσιου Μάξιμου του Γραικού γιορτάζεται στις 21 Ιανουαρίου.  

Απότμημα λειψάνου του Αγίου ανδρός, σώζεται στην Ιερά Μητρόπολη Πειραιώς και Σαλαμίνος, Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών.

Λόγος Ε', Περί Μετανοίας!

Δεν θα ζήσουμε, ψυχή μου, τον χρόνο της παρούσης ζωής μας μέσα στην οκνηρία, την απραγία και την ανοησία, σαν άπειρα νήπια, θεωρώντας ότι είναι αρκετή για την σωτηρία μας η παραμονή μας σε αυτόν τον τόπο, τον απρόσιτο στις γυναίκες και τους κοσμικούς ανθρώπους, γιατί έτσι θα μείνουμε στην πλάνη. Διότι και στα αρχαία χρόνια στους Ισραηλίτες, που με την βοήθεια του Υψίστου και με την καθοδήγηση του Μωυσή έφυγαν από την Αίγυπτο και τον Φαραώ, δεν ήταν αρκετό για την ευσέβεια τους το γεγονός ότι πέρασαν σαράντα χρόνια σε τόπο απρόσιτο, δηλαδή στην έρημο, επειδή ακριβώς δεν διατήρησαν την σοφή πίστη στον Θεό, που τους έσωσε από αναρίθμητες δυσκολίες.

Δεν αρκούν τα άθλια αυτά κουρέλια, ψυχή μου, για να ευχαριστήσουμε τον Κύριο των πάντων. Με ένα από αυτά, την διαμονή στην έρημο, επιτυγχάνεται η απόλυτη σιωπή και με το άλλο η απόλυτη ταπείνωση. Εάν όμως και στο πρώτο και στο δεύτερο κάποιος περιβάλλεται με δόξα και κοσμικές μέριμνες, αυτός δεν διαφέρει σε τίποτε από τον σκύλο που επιστρέφει στα ξεράσματά του, κατά τον λόγο του μεγαλυτέρου των αποστόλων. Αυτά τα μαύρα κουρέλια, ψυχή μου, αποτελούν την εικόνα του θρήνου και της νεκρώσεως, η οποία άφορα εμάς που επιλέξαμε να θεωρούμε τον εαυτό μας πάντοτε νεκρωμένο εκουσίως για την παρούσα ζωή. Η νέκρωση αυτή συνίσταται στο να μισούμε πάντοτε ολόψυχα κάθε σαρκική ηδονή και κάθε επίγεια δόξα και να ζούμε αφιλοκερδώς και όσια, αποκτώντας τα αναγκαία από την δουλειά μας και θεωρώντας την ένδεια ως μεγάλο πλούτο. Αν όμως και πάλι ανόητα περιβάλλουμε τον εαυτό μας με απληστία, δόξα, οινοποσία, γέλια, με τα οποία συνήθως ενώνεται κάθε άνομη επιθυμία, τότε δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι θα παραδοθούμε στα απόλυτα βάσανα, επειδή ακριβώς ψευδόμαστε εκούσια και συνειδητά, αντίθετα προς τους όρκους που δώσαμε. Τί μπορεί να είναι χειρότερο από αυτό; Καλύτερα, λέγει η σοφία του Θεού, να μην υποσχεθούμε και να εκτελέσουμε, παρά να υποσχεθούμε και να ψευσθούμε. Και ο θείος ψαλμωδός διαλαλεί: «Απολείς πάντας τους λαλούντας το ψεύδος».

Ο Χριστός, ψυχή μου, δεν ευχαριστείται με την αλλαγή του τόπου και της αμφιέσεως, όπως είπαμε προηγουμένως, αλλά με την καθαρότητα της ζωής και την απόκτηση διαφόρων αρετών, που στηρίζονται στην τελεία πίστη. Και, όπως με την βοήθεια της χάριτος του Θεού ξέφυγες από τα δίχτυα της νοερής Αιγύπτου, δηλαδή αυτού του κόσμου, έτσι προσπάθησε με όλη την δύναμή σου, κάτω από την προστασία της πίστης και με τον φόβο του Θεού, να ξεφύγεις από τον διάβολο, που σε κυριεύει και πάντοτε επιτίθεται εναντίον σου με δύναμη και μένος. Και μη σταματάς να τρέχεις για να γλυτώσεις από αυτόν, μέχρις ότου δεις να τον πνίγει η ισχυρή δεξιά του Υψίστου μέσα στην άβυσσο της φωτιάς μαζί με όλα τα άρματα και τους δυνατούς οπλοφόρους του. Τότε θα δεις τον εαυτό σου να τον σκεπάζει η θεία νεφέλη του Παρακλήτου, ο οποίος δροσίζει την φλόγα που προκαλούν μέσα σου οι ασώματοι εχθροί με τις φλογερές σκέψεις των απαίσιων επιθυμιών. Θα σε οδηγήσει προς την γη της Επαγγελίας όχι το πυρ αλλά η καθαρότητα του ζώντος φωτός. Η γη της Επαγγελίας δεν είναι εκείνη που μοίρασε στους Ισραηλίτες ο Ιησούς του Ναυή, αλλά αυτή που υποσχέθηκε ο πρωτότοκος όλων των ζώντων ο «ωραίος κάλλει παρά τους υιούς των ανθρώπων», ο οποίος γεννήθηκε από την πανάχραντη και Παναγία Παρθένο, ο Χριστός Ιησούς, ο οποίος πρώτος εισήλθε εκεί, αφού νίκησε τον θάνατο.

Να είσαι πάντοτε σε εγρήγορση, ψυχή μου, επειδή ο νοερός Φαραώ που σε κυνηγά δεν παύει να εφευρίσκει κακό εναντίον σου. Μην περιμένεις, αγαπημένη μου ψυχή, να πάψουν οι δοκιμασίες που αυτός μηχανεύεται εις βάρος σου. Επειδή από την φύση του είναι φθονερός και θρασύς, η οργή του δεν υποχωρεί ποτέ, αλλά πάντοτε προσπαθεί να σε ρίξει στο πυρ των βασάνων. Επίσης μην τον εμπιστεύεσαι, όταν υποχωρεί, επειδή τότε ακριβώς προσπαθεί με ξεχωριστή πονηριά να σε αρπάξει. Κατ’ αυτόν τον τρόπο αυτός ο κάκιστος προσπαθεί να σε υποτάξει, οδηγώντας σε μακριά από την συνεχή και σταθερή νήψη σου, για να σε βρει οκνηρή και να σε πετύχει με ένα από τα πολλά ψυχοφθόρα βέλη του, ή με την ολέθρια υπερηφάνεια, να σε βγάλει από τον δρόμο που οδηγεί σε μεγαλύτερες αρετές. Επειδή είναι νους πολύ έμπειρος στην εξεύρεση του κακού, ξέρει τί όφελος έχουμε, όταν είμαστε νηφάλιοι, παρά τις δυστυχίες που μας επιφέρει, αφού είμαστε προστατευμένοι από την Χάρη του Θεού. Επειδή, όταν είμαστε νηφάλιοι, οι δυστυχίες που μας δίνει μπορούν να γίνουν για εμάς αιτία μεγάλων επαίνων, όπως η πάλη με έναν δυνατό αντίπαλο παρέχει στον έμπειρο παλαιστή την δυνατότητα να λάβει μεγάλους επαίνους. Μπορείς με την βοήθεια του Σωτήρος σου να ξεφύγεις από τα χέρια του ολέθριου Φαραώ και να περάσεις τα βάθη των φλογερών παθών της Ερυθράς Θαλάσσης διά ξηράς και όχι διά θαλάσσης, όπως μυστικώς μας διδάσκει ο θεόπνευστος λόγος. Αν λοιπόν περάσεις μέσα στην πτώχεια και την ένδεια, και μάλιστα με τα πόδια και όχι επάνω στο άλογο, δηλαδή συνειδητοποιώντας πάντοτε στις σκέψεις σου την ταπεινότητα και την μεγάλη αναξιότητά σου, τότε θα εγκατασταθείς στο Σινά, μέσα στην έρημο, δηλαδή θα φθάσεις την ιερά οικία της απάθειας, που ευφραίνει το Άγιο Πνεύμα.

Να προσέχεις, ακόλαστη, να μην πέσεις και εσύ σε κάποιο μανιώδες πάθος, όπως οι αχάριστοι άνθρωποι. Να μην παραδοθείς στην λαιμαργία, την οινοποσία και τους χορούς, για να μην θεωρήσεις την κοιλιά σου σαν το πιο ακριβό και το πιο ιερό πράγμα, και να μην την προσκυνήσεις, όπως προσκύνησαν τον μόσχο, και χάσεις τα μέλλοντα αγαθά, όπως εκείνοι πού έχασαν την γη της επαγγελίας. Έτσι δεν θα παραδοθείς σε ατελείωτα βάσανα, από τα οποία θα υποφέρεις χειρότερα από όλους, που ζούσαν πριν από τον νόμο. Αν όμως πράγματι αγαπάς τον Χριστό, τον Βασιλέα σου, που υπέμεινε για χάρη σου σταυρικό θάνατο, τότε προσπάθησε με όλη την δύναμή σου να εμφυσήσεις στην ψυχή σου την θεία αγάπη Του.

Αυτό θα το πετύχεις, μόνο αν ελέγξεις αρκετά όλες τις επιθυμίες σου. Και θα τις ελέγξεις, μόνο αν εμφυσήσεις στην καρδιά σου τον φόβο του Θεού. Και αυτόν τον φόβο θα τον αποκτήσεις, αν διώξεις από τον εαυτό σου κάθε αμφιβολία, αλλά και επιθυμία να φαίνεσαι σοφή, και αν ακολουθήσεις ως άκακο παιδί τον Κύριό σου τηρώντας τις εντολές Του. Όπως η αγάπη είναι η εκτέλεση όλου του νόμου, έτσι και η πίστη είναι το θεμέλιο όλων ανεξαιρέτως των αρετών. Από την πίστη γεννιέται ο φόβος, και από αυτόν η τήρηση των εντολών, διά της οποίας ο νους πληρούται από τον θείο έρωτα. Αφού αξιωθείς αυτά, να σκέπτεσαι ταπεινά θεωρώντας τον εαυτό σου σκόνη, για να απολαμβάνεις πάντοτε τις θειες ευλογίες.

(Αγ. Μαξίμου Γραικού, «Λόγοι», τ. Α΄. Εκδ. Ι. Μ. Μ. Βατοπαιδίου)

πηγή: artainfo