Αγνώστου μοναχού: Ερμηνεία του "Κύριε ελέησον''

Και αυτό το μικρό κείμενο, που πραγματεύεται με χαριτωμένη απλότητα για την μονολόγιστη ευχή, παραδίδεται από τους συλλέκτες των πατερικών κειμένων της Φιλοκαλίας ανωνύμως και μέσα από τις προθέσεις τους να γνωσθεί και να καλλιεργείται από τον λαόν του Θεού η γλυκύτατη νοερά προσευχή.

Για να θεμελιώσει δε την αναγκαιότητα της εκζητήσεως του θείου ελέους, ο συντάκτης του μικρού αυτού δοκιμίου ανατρέχει στην εποχή των Αποστόλων, που παρέδωσαν την ευχή, συμφώνως και προς άλλους διδασκάλους της νοεράς προσευχής. Παρ' ότι περιέχει απόψεις κοινές πλέον, γύρω από την ευχή του Ιησού, όμως, στην απλότητα του, οικοδομεί, πείθει, κατανύσσει με την ιδιαίτερη χάρη του, οπότε και με αυτό επιτυγχάνεται ο σκοπός των εκδοτών της Φιλοκαλίας, ώστε να δικαιούται να ενσωματωθεί σ' αυτή.

Κείμενο

Το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με», και συντομότερα «Κύριε ελέησον», από τον καιρό των Αποστόλων χαρίστηκε στους Χριστιανούς και ορίστηκε να το λένε ακατάπαυστα, όπως και το λένε. Τι σημαίνει όμως τούτο το «Κύριε ελέησον», είναι πολύ λίγοι σήμερα που το ξέρουν, κι έτσι φωνάζουν καθημερινά ανωφελώς, αλλοίμονο, και ματαίως το «Κύριε ελέησον», και το έλεος του Κυρίου δεν το λαβαίνουν γιατί δεν ξέρουν τι ζητούν.

Γι' αυτό πρέπει να ξέρομε πως ο Υιός και Λόγος του Θεού, αφότου σαρκώθηκε και έγινε άνθρωπος και υπέμεινε τόσα πάθη και σταυρώθηκε και χύνοντας το πανάγιο αίμα Του εξαγόρασε τον άνθρωπο από τα χέρια του διαβόλου, από τότε έγινε Κύριος και εξουσιαστής της ανθρώπινης φύσεως. Και προτού βέβαια σαρκωθεί ήταν Κύριος όλων των κτισμάτων, ορατών και αοράτων, ως δημιουργός και ποιητής τους, όμως των ανθρώπων και των δαιμόνων που δε θέλησαν από μόνοι τους να τον έχουν Κύριο και εξουσιαστή τους, δεν ήταν και Αυτός Κύριος τους, ο Κύριος όλου του κόσμου.

Ο πανάγαθος Θεός δηλαδή, και τους Αγγέλους και τους ανθρώπους τους έκανε αυτεξούσιους και τους χάρισε το λογικό, να έχουν γνώση και διάκριση· γι' αυτό, ως δίκαιος που είναι και αληθινός, δε θέλησε να τους αφαιρέσει το αυτεξούσιο και να τους εξουσιάζει με τη βία και χωρίς τη θέλησή τους. Αλλά εκείνους που θέλουν να είναι κάτω από την εξουσία και διακυβέρνησή Του, εκείνους ο Θεός και τους εξουσιάζει και τους κυβερνά· εκείνους πάλι που δε θέλουν, τους αφήνει να κάνουν το θέλημα τους, ως αυτεξούσιοι που είναι.

Για τούτο και τον Αδάμ που πλανήθηκε από τον αποστάτη διάβολο κι έγινε κι αυτός αποστάτης του Θεού και δε θέλησε να υπακούσει στην εντολή Του, τον άφησε ο Θεός στο αυτεξούσιό του και δε θέλησε να τον εξουσιάζει τυραννικά. Αλλά ο φθονερός διάβολος που τον πλάνησε εξαρχής, δεν έπαψε κι έπειτα να τον πλανά, ώσπου τον έκανε παρόμοιο στην αλογία με τα κτήνη τα ανόητα και ζούσε πλέον σαν ζώο άλογο και ανόητο. Μα ο πολυέλεος Θεός τον σπλαχνίστηκε τελικά κι έτσι χαμήλωσε τους ουρανούς και κατέβηκε στη γη κι έγινε άνθρωπος για τον άνθρωπο· και με το πανάχραντο αίμα Του τον λύτρωσε από τη δουλεία της αμαρτίας και δια μέσου του ιερού Ευαγγελίου τον οδήγησε πως να ζει θεάρεστα. Και, κατά τον Θεολόγο Ιωάννη, μας έδωσε εξουσία να γίνομε τέκνα Θεού2 και με το θειο βάπτισμα μας αναγέννησε και μας ανέπλασε και με τα άχραντά Του μυστήρια τρέφει καθημερινά την ψυχή μας και τη ζωογονεί.

Και μ' ένα λόγο, με την άκρα Του σοφία βρήκε τον τρόπο να μένει πάντοτε αχώριστος μ' εμάς κι εμείς με Αυτόν, για να μην έχει πλέον καθόλου τόπο σ' εμάς ο διάβολος. Ορισμένοι όμως από τους Χριστιανούς, ύστερα από τόσες χάριτες που αξιώθηκαν και υστέρα από τόσες ευεργεσίες που έλαβαν από τον Δεσπότη Χριστό, πλανήθηκαν πάλι από το διάβολο και εξαιτίας του κόσμου και της σάρκας ξεμάκρυναν από το Θεό και κατακυριεύονται από την αμαρτία και από το διάβολο κάνοντας τα θελήματά του.

Όμως δεν είναι τελείως αναίσθητοι ώστε να μην αισθάνονται το κακό που έπαθαν. Καταλαβαίνουν το σφάλμα τους και γνωρίζουν την υποδούλωσή τους, αλλά δεν μπορούν αυτοί μόνοι τους να γλυτώσουν και γι' αυτό προστρέχουν στο Θεό και φωνάζουν το «Κύριε ελέησον» για να τους ευσπλαχνιστεί ο πολυέλεος Κύριος και να τους ελεήσει, να τους δεχτεί σαν τον άσωτο υιό και να τους δώσει πάλι τη θεία χάρη Του και μέσω αυτής να γλυτώσουν από τη δουλεία της αμαρτίας, ν' απομακρυνθούν από τους δαίμονες και να λάβουν πάλι την ελευθερία τους, για να μπορέσουν με τον τρόπο αυτό να ζήσουν θεάρεστα και να φυλάξουν τις εντολές του Θεού.

Αυτοί λοιπόν οι Χριστιανοί που, όπως είπαμε, με τέτοιο σκοπό φωνάζουν το «Κύριε ελέησον», αυτοί θα επιτύχουν εξάπαντος και το έλεος του πανάγαθου Θεού και θα λάβουν τη χάρη Του να ελευθερωθούν από τη δουλεία της αμαρτίας και να σωθούν. Εκείνοι όμως που δεν έχουν είδηση από αυτά που είπαμε, μήτε γνωρίζουν τη συμφορά τους που είναι καταδουλωμένοι στα θελήματα της σάρκας και στα κοσμικά πράγματα, μήτε έχουν ευκαιρία να συλλογιστούν την υποδούλωση τους, αλλά χωρίς τέτοιο σκοπό φωνάζουν μόνο το «Κύριε ελέησον», περισσότερο από συνήθεια, αυτοί πως είναι δυνατό να λάβουν το έλεος του Θεού; Και μάλιστα τέτοιο θαυμάσιο και άπειρο έλεος;

Γιατί είναι καλύτερα να μη λάβουν το έλεος του Θεού, παρά να το λάβουν και πάλι να το χάσουν, επειδή τότε είναι διπλό το φταίξιμο τους. Άλλωστε, αν κανείς δώσει κανένα πετράδι πολύτιμο στα χέρια μικρού παιδιού ή κανενός αγροίκου άνθρωπου που να μην ξέρει τι αξίζει, και αυτοί το πάρουν στα χέρια τους και το χάσουν, είναι φανερό πως δεν το έχασαν εκείνοι αλλά αυτός που τους το έδωσε.

Και για να καταλάβεις καλύτερα τα λεγόμενα, συλλογίσου πως στον κόσμο τούτο εκείνος που είναι άπορος και φτωχός και θέλει να πάρει ελεημοσύνη από κάποιο πλούσιο, πηγαίνει και του λέει «ελέησον με», δηλαδή «λυπήσου με για τη φτώχεια μου και δος μου τα αναγκαία». Και πάλι, εκείνος που έχει χρέος και θέλει να του το χαρίσει ο δανειστής του, πηγαίνει και του λέει «ελέησόν με», δηλαδή «λυπήσου με για την ανέχειά μου και χάρισέ μου αυτό που σου χρωστώ». Όμοια και ο φταίχτης, θέλοντας να τον συγχωρήσει εκείνος στον οποίο έφταιξε, πηγαίνει και του λέει «ελέησόν με», δηλαδή «συγχώρεσέ με για ό,τι σου έκανα». Από την άλλη μεριά, ο αμαρτωλός φωνάζει στο Θεό το «Κύριε ελέησον» και δεν ξέρει μήτε τι λέει, μήτε γιατί το λέει, αλλά μήτε τι είναι το έλεος του Θεού που τον παρακαλεί να του το δώσει, μήτε σε τι τον συμφέρει το έλεος που ζητά, και μόνο από συνήθεια φωνάζει «Κύριε ελέησον», χωρίς να ξέρει τίποτε. Πως λοιπόν να του δώσει ο Θεός το έλεός Του, αφού αυτός, καθώς δεν το ξέρει, το καταφρονεί και πάλι το χάνει σύντομα και αμαρτάνει περισσότερο;

Το έλεος του Θεού δεν είναι άλλο, παρά η χάρη του Παναγίου Πνεύματος, την οποία πρέπει να ζητούμε από το Θεό εμείς οι αμαρτωλοί και να φωνάζομε ακατάπαυστα το «Κύριε ελέησον», δηλαδή «λυπήσου με, Κύριε μου, τον αμαρτωλό, στην ελεεινή κατάσταση που βρίσκομαι, και δέξου με πάλι στη χάρη Σου· δος μου πνεύμα δυνάμεως, για να με δυναμώσει ν' αντισταθώ στους πειρασμούς του διαβόλου και στην κακή συνήθεια της αμαρτίας· δος μου πνεύμα σωφρονισμού, για να σωφρονιστώ, να έρθω σε αίσθηση του εαυτού μου και να διορθωθώ· δος μου πνεύμα φόβου, για να σε φοβούμαι και να φυλάγω τις εντολές Σου· δος μου πνεύμα αγάπης για να σε αγαπώ και να μην απομακρύνομαι πλέον από κοντά Σου· δος μου πνεύμα ειρήνης, για να φυλάγει την ψυχή μου ειρηνική και να συγκεντρώνω όλους μου τους λογισμούς και να είμαι ήσυχος και ατάραχος· δος μου πνεύμα καθαρότητας, για να με φυλάγει καθαρό από κάθε μολυσμό· δος μου πνεύμα πραότητας, για να είμαι ήμερος στους αδελφούς μου Χριστιανούς και να απέχω από το θυμό· δος μου πνεύμα ταπεινοφροσύνης, για να μη φαντάζομαι τα υψηλά και υπερηφανεύομαι».

Εκείνος λοιπόν που γνωρίζει την ανάγκη που έχει από όλα αυτά και τα ζητά από τον πολυέλεο Θεό, φωνάζοντας το «Κύριε ελέησον», αυτός βεβαιότατα θα λάβει εκείνο που ζητά και θα επιτύχει το έλεος και τη θεία χάρη του Κυρίου. Όποιος όμως δεν ξέρει τίποτε από αυτά που είπαμε, αλλά από συνήθεια μόνο φωνάζει το «Κύριε ελέησον», αυτός δεν είναι δυνατό να λάβει ποτέ το έλεος του Θεού· γιατί και πρωτύτερα έλαβε πολλές χάριτες από το Θεό μα δεν τις αναγνώρισε, μήτε ευχαρίστησε το Θεό που του τις έδωσε.

Αυτός έλαβε το έλεος του Θεού όταν πλάστηκε κι έγινε άνθρωπος· έλαβε το έλεος του Θεού όταν αναπλάστηκε με το άγιο βάπτισμα κι έγινε ορθόδοξος Χριστιανός· έλαβε το έλεος του Θεού όταν γλύτωσε από τόσους κινδύνους ψυχικούς και σωματικούς που δοκίμασε στη ζωή του· έλαβε το έλεος του Θεού τόσες φορές που αξιώθηκε να κοινωνήσει τα άχραντα μυστήρια· έλαβε το έλεος του Θεού όσες φορές αμάρτησε στο Θεό και τον πίκρανε με τις αμαρτίες του και δεν εξολοθρεύτηκε, μήτε τιμωρήθηκε παιδαγωγικά όπως του έπρεπε· έλαβε το έλεος του Θεού όταν με διάφορους τρόπους ευεργετήθηκε από το Θεό και δεν το αναγνώρισε, αλλά όλα τα λησμόνησε και δε φρόντισε καθόλου για τη σωτηρία του.

Αυτός λοιπόν ο Χριστιανός πως να λάβει το έλεος του Θεού χωρίς να το αισθάνεται και χωρίς να γνωρίζει πως δέχεται τέτοια χάρη από το Θεό, καθώς είπαμε, μήτε να ξέρει τι λέει, αλλά να φωνάζει μόνο το «Κύριε ελέησον» χωρίς κανένα στόχο και σκοπό, εκτός από μόνη τη συνήθεια;  

Πηγή: paterikakeimena.blogspot.gr

Δ' Εκατοντάδα Κεφαλαίων Περί Αγάπης και Εγκράτειας και της κατά Νουν Πολιτείας.

 

 

Όσιος Θαλάσσιος ο Λίβυος

1. Εκείνος που απομάκρυνε το νου του από την αγάπη και την περιποίηση του σώματος, αυτός θανάτωσε μέσω τού ζωοποιού Πνεύματος τις πράξεις του σώματος (Ρωμ. 8, 13).

2. Μη νομίζεις ότι χωρίστηκες από τη σχέση προς τη σάρκα, εφόσον ο νους σου ασχολείται ακόμη μ' εκείνα που είναι οικεία στη σάρκα.

3. Όπως οικεία στη σάρκα είναι η αίσθηση και τα αισθητά, έτσι οικεία στην ψυχή είναι ο νους και τα νοητά.

4. Περιμάζεψε την ψυχή σου από την αίσθηση των αισθητών, και τότε ο νους σου βρίσκεται στο Θεό και στα νοητά.

5. Συγγενείς στη θεότητα είναι οι νοερές φύσεις, οι οποίες μόνο στο νου είναι αντιληπτές. Η αίσθηση και τα αισθητά κτίσθηκαν για να υπηρετούν το νου.

6. Ας σε υπηρετούν η αίσθηση και τα αισθητά στην πνευματική θεωρία, και όχι αντιθέτως να υπηρετούν την αίσθηση όσα παρακινούν στην επιθυμία της σάρκας.

7. Έλαβες εντολή να νεκρώσεις τις πράξεις του σώματος, ώστε ν' αναστήσεις με τους κόπους σου την ψυχή που νεκρώθηκε στις ηδονές.

8. Να κυριαρχείσαι από το Θεό και να κυριαρχείς πάνω στην αίσθηση, και μην παραδώσεις την εξουσία, συ ο καλύτερος, στη χειρότερη.

9. Ο Θεός είναι αιώνιος και απέραντος και απεριόριστος, και υποσχέθηκε αιώνια και απέραντα και ανέκφραστα αγαθά σ' εκείνους που υπακούουν σ' Αυτόν.

10. Ιδίωμα του νου είναι να ζει στο Θεό και να διανοείται γι' Αυτόν, για την πρόνοιά Του και για τις φοβερές κρίσεις Του.

11. Έχεις εξουσία να κλίνεις ή στο καλό ή στο κακό. Διάλεξε το καλύτερο και βάζεις κάτω από την εξουσία σου το χειρότερο.

12. Καλή είναι η αίσθηση και καλά τα αισθητά, γιατί είναι έργα τού αγαθού Θεού. Δεν συγκρίνονται όμως διόλου με το νου και τα νοητά.

13. Ο Κύριος δημιούργησε τη λογική και νοερή ουσία τέτοια, ώστε να είναι δεκτική της γνώσεως του παντός και της δικής Του· την αίσθηση και τα αισθητά τα δημιούργησε για να την υπηρετούν.

14. Όπως είναι άτοπο να υποτάξεις αγαθό κύριο σε κακό δούλο, έτσι είναι άτοπο να υποδουλώσεις το λογικό νου στο φθαρτό σώμα.

15. Ο νους που δεν επιστατεί στην αίσθηση, πέφτει στα κακά εξαιτίας της. Ξεγελασμένος από την ηδονή των αισθητών, γεννά στον εαυτό του κάθε κακία.

16. Όταν κυριαρχείς πάνω στην αίσθηση, ν' ασφαλίζεσαι κι από τη μνήμη. Γιατί οι εμπαθείς εντυπώσεις της αισθήσεως ανακινούν τα πάθη.

17. Να καταπονείς το σώμα και να προσεύχεσαι συνεχώς, και θα απαλλαγείς πολύ γρήγορα από τους λογισμούς που προξενούν οι εμπαθείς εντυπώσεις.

18. Να ασχολείσαι ακατάπαυστα με τα θεία λόγια, γιατί η φιλοπονία γύρω απ' αυτά καταστρέφει τα πάθη.

19. Σταματούν το νου από την περιπλάνηση γύρω στα πάθη, η ανάγνωση και η αγρυπνία, η προσευχή και η ψαλμωδία.

20. Όπως η άνοιξη ανακινεί τα φυτά να βλαστήσουν, έτσι και η απάθεια το νου προς τη γνώση των όντων.

21. Τήρησε τις εντολές και θα βρεις ειρήνη, θα αγαπήσεις το Θεό και θα επιτύχεις τη γνώση.

22. Με κόπο και μόχθο και με ιδρώτα του προσώπου σου καταδικάστηκες να τρως τον άρτο της θείας γνώσεως (Γεν. 3, 19).

23. Η αμέλεια οδήγησε τον Προπάτορα στην παράβαση και αντί της τρυφής του Παραδείσου τον καταδίκασε σε θάνατο (Γεν. 3, 22).

24. Να κυριαρχείς και συ στην Εύα (αίσθηση)· πρόσεχε το φίδι, μήπως την εξαπατήσει και δώσει αυτή έπειτα και σε σένα από το καρπό της παραβάσεως (Γεν. 3, 1-5).

25. Όπως η ψυχή ζωοποιεί κατά φύση το σώμα, έτσι και την ψυχή η αρετή και η γνώση.

26. Ο αλαζονικός νους είναι άνυδρο σύννεφο (Ιούδα 12) που το παρασύρουν οι άνεμοι της κενοδοξίας και της υπερηφάνειας.

27. Όταν κυριαρχείς στην κενοδοξία, πρόσεχε την πορνεία· μη τυχόν, ενώ αποφεύγεις τις τιμές, πέσεις στην ατιμία της αμαρτίας.

28. Όταν αποφεύγεις την κενοδοξία, έχετο νου σου στο Θεό. Διαφορετικά θα πέσεις ή στην οίηση ή στην πορνεία.

29. Ιδίωμα της κενοδοξίας είναι το επιδεικτικό φέρσιμο, και της υπερηφάνειας το να εξευτελίζει κανείς τους άλλους και να θυμώνει.

30. Όταν αποφεύγεις τη γαστριμαργία, να φυλάγεσαι από την ανθρωπαρέσκεια, που σε ωθεί να επιδείξεις την ωχρότητα του προσώπου σου.

31. Ωραία νηστεία είναι αυτή που αγαπά τη λιγοφαγία, γιατί και λιτότητα είναι και αποφεύγει την ανθρωπαρέσκεια.

32. Όταν νηστεύεις μέχρι το βράδυ, μη χορτάσεις υπερβολικά, για να μην οικοδομήσεις πάλι εκείνα που κατεδάφισες (Γαλ. 2, 18).

33. Όταν δεν πίνεις κρασί, μη χορτάσεις με νερό. Διαφορετικά δίνεις το ίδιο υλικό στην πορνεία.

34. Η υπερηφάνεια απομακρύνει από τη βοήθεια του Θεού, κάνει τον άνθρωπο να έχει πεποίθηση στον εαυτό του και να υπερηφανεύεται απέναντι στους άλλους.

35. Εναντίον της υπερηφάνειας δύο πράγματα υπάρχουν, τα οποία όποιος δεν τα αποδέχεται, θα του έρθει τρίτο, πάρα πολύ οδυνηρό.

36. Την υπερηφάνεια εξαφανίζει η προσευχή με δάκρυα, το να μην εξευτελίζει ο άνθρωπος κανένα και οι αθέλητες συμφορές.

37. Η παιδαγωγία με πειρασμούς είναι νοητό ραβδί που διδάσκει αυτόν που επαίρεται μέσα στην ανοησία του, να ταπεινοφρονεί.

38. Έργο που προσιδιάζει στο νου είναι το να μην ανέχεται κανένα λογισμό που καταλαλεί κρυφά τον πλησίον.

39. Όπως ο κηπουρός, όταν δεν ξεριζώνει τα αγριόχορτα, πνίγονται τα λαχανικά, έτσι και ο νους, όταν δεν καθαρίζει τους λογισμούς, χάνει τους κόπους.

40. Είναι συνετός άνθρωπος εκείνος που δέχεται συμβουλή, και μάλιστα συμβουλή πνευματικού πατέρα που συμβουλεύει κατά Θεόν.

41. Εκείνος που έχει νεκρωθεί από τα πάθη του, δεν αισθάνεται τη συμβουλή, ούτε ανέχεται καθόλου πνευματική παιδαγωγία.

42. Εκείνος που δε δέχεται συμβουλή, δε βαδίζει ορθά τους δρόμους του, αλλά πάντοτε τραβάει στους γκρεμούς και τα φαράγγια.

43. Μοναχός είναι ο νους που απαρνήθηκε την αίσθηση και δεν καταδέχεται ούτε και να δει ένα λογισμό ηδονής.

44. Γιατρός είναι ο νους που γιάτρεψε τον εαυτό του, και γιατρεύει τους άλλους από εκείνα που γιατρεύτηκε.

45. Ζήτησε την αρετή και μην την χάσεις, για να μην ζήσεις αισχρά και πεθάνεις ελεεινά.

46. Ο Κύριος μας Ιησούς χάρισε σε όλους το φως, αλλά εκείνοι που δεν πείθονται σ' Αυτόν, σκοτίζουν τον εαυτό τους.

47. Μη νομίζεις ότι είναι μικρή ζημιά να χάσεις την αρετή. Γιατί απ' αυτό μπήκε ο θάνατος στον κόσμο.

48. Υπακοή στην εντολή είναι ανάσταση των νεκρών γιατί την αρετή εκ φύσεως ακολουθεί η ζωή.

49. Αφού νεκρώθηκε ο νους με την παράβαση της εντολής, ακολούθησε κατ' ανάγκην ο θάνατος του σώματος.

50. Όπως ο Αδάμ με την παράβαση της εντολής υπέκυψε στο θάνατο, έτσι ο Σωτήρας με την υπακοή Του νέκρωσε το θάνατο.

51. Νέκρωσε την κακία για να μη βρεθείς νεκρός κατά την ανάσταση και από μικρό θάνατο μεταβείς σε μεγάλο.

52. Για την παράβαση του Αδάμ έγινε άνθρωπος ο Σωτήρας, για να καταργήσει την καταδίκη και ν' αναστήσει όλους.

53. Από την παρούσα ζωή πηγαίνει στην μέλλουσα, εκείνος που νέκρωσε τα πάθη του και χωρίστηκε από την άγνοια.

54. Ερεύνησε τις Γραφές και θα βρεις τις εντολές· κάνε ό,τι λένε, και θ' απαλλαγείς από τα πάθη.

55. Η υπακοή στην εντολή προξενεί την κάθαρση της ψυχής. Και η κάθαρση της ψυχής προκαλεί μέθεξη φωτός.

56. «Δένδρο της ζωής» (Γεν. 2, 9) είναι η γνώση του Θεού. Μετέχοντας σ' αυτό ο καθαρός, μένει αθάνατος.

57. Αρχή της πρακτικής αρετής είναι η πίστη του Χριστού, και τέλος της η αγάπη του Χριστού.

58. Ο Ιησούς είναι ο Χριστός και Κύριος και Θεός μας, ο οποίος μας χάρισε την πίστη σ' Αυτόν για να ζήσομε.

59. Με ψυχή και σώμα και θεότητα μας φανερώθηκε ο Ιησούς, για να λυτρώσει και την ψυχή και το σώμα, ως Θεός, από τον θάνατο.

60. Ας αποκτήσομε πίστη για να φτάσομε στην αγάπη, από την οποία γεννιέται ο φωτισμός της γνώσεως.

61. Την απόκτηση της πίστεως την ακολουθούν τα εξής: ο φόβος του Θεού, η εγκράτεια των ηδονών, η υπομονή των κόπων, η ελπίδα στο Θεό, η απάθεια και η αγάπη.

62. Από την ειλικρινή αγάπη γεννιέται η φυσική γνώση. Αυτή τη διαδέχεται το έσχατο επιθυμητό. Αυτό είναι η χάρη της θεολογίας.

63. Ο νους που κυριαρχεί στα πάθη, ενεργεί οπωσδήποτε από φόβο, επειδή πιστεύει στο Θεό για όσα ήλπισε και για όσα υποσχέθηκε ο Θεός.

64. Σ' όποιον έδωσε ο Θεός πίστη, απ' αυτόν ζητάει εγκράτεια. Αυτή όταν πολυκαιρίσει, γεννά την υπομονή, η οποία είναι έξη που κατακτήθηκε με πολύν κόπο.

65. Σημάδι της υπομονής είναι η αγάπη των κόπων. Σ' αυτούς έχει θάρρος ο νους και ελπίζει να επιτύχει τις θείες υποσχέσεις και να αποφύγει τις απειλημένες τιμωρίες.

66. Η προσδοκία των μελλοντικών αγαθών ενώνει το νου με όσα προσδοκά· όταν χρονίσει σ' αυτά, λησμονεί τα παρόντα.

67. Απορρίπτει τα παρόντα εκείνος που γεύθηκε τα ελπιζόμενα, γιατί μετάγγισε όλον τον πόθο του σ' εκείνα.

68. Ο Θεός είναι εκείνος που υποσχέθηκε τα μέλλοντα αγαθά, στον οποίο πιστεύοντας ο εγκρατής, ποθεί τα μέλλοντα σαν να είναι παρόντα.

69. Σημάδι ότι ο νους μένει στα ελπιζόμενα αγαθά είναι να φτάσει σε τέλεια λήθη των εδώ και να εκτείνεται στη γνώση των μελλόντων.

70. Καλή είναι η απάθεια, την οποία διδάσκει ο Θεός της αλήθειας, πληροφορώντας από εδώ την ψυχή που τον αγαπά.

71. Υπεραιώνια και πριν από κάθε αιώνα και πάνω από κάθε νου και λόγο είναι τα αγαθά που περιμένουν τους κληρονόμους της θείας υποσχέσεως.

72. Ας ρυθμίσομε τους εαυτούς μας σύμφωνα με τους κανόνες της ευσέβειας, για να μην ξεστρατίσομε σε πάθη και χάσομε όσα ελπίζομε.

73. Ο Ιησούς είναι ο Χριστός, ο ένας από την Αγία Τριάδα, του Οποίου μέλλεις να γίνεις κληρονόμος.

74. Εκείνος που διδάχθηκε από το Θεό τη γνώση των όντων, δεν έχει δυσπιστία στην Αγία Γραφή για τα προλεχθέντα.

75. Όταν το Άγιο Πνεύμα βρει νου που γυμνώθηκε από τα πάθη, τον διδάσκει ανάλογα για όλα όσα ελπίζομε.

76. Ανάλογα με την κάθαρση του νου, χορηγείται στην ψυχή η γνώση των θείων λόγων.

77. Εκείνος που εχει βάλει κανόνα στο σώμα του και παραμένει στη γνώση, με αυτή τη γνώση καθαρίζεται όλο και περισσότερο.

78. Ο νους που αρχίζει να φιλοσοφεί τα θεία, αρχίζει από την πίστη. Περνώντας από τα ενδιάμεσα, πάλι καταλήγει στην ανώτατη πίστη.

79. Στην αρχή της κατά Θεόν φιλοσοφίας βρίσκεται, όπως παρατηρείται, ο φόβος, που όμως έπεται· στο τέλος της βρίσκεται η αγάπη, που πρέπει να προηγείται.

80. Ο νους που αρχίζει την κατά Θεόν φιλοσοφία από την άμεση πίστη, καταλήγει στην πέρα από κάθε νου θεολογία, την οποία ορίζουν ως αδιάπτωτη πίστη και όραση των αοράτων πραγμάτων.

81. Οι περί Θεού λόγοι, τους οποίους θεωρούν οι Άγιοι, δεν αναφέρονται στην ουσία του Θεού, αλλά στα ιδιώματα και τις ενέργειές Του.

82. Όλοι οι λόγοι που αναφέρονται στο Θεό, νοούνται άλλοι θετικά και άλλοι κατά αφαίρεση.

83. Η ουσία για παράδειγμα, η θεότητα, η αγαθότητα και όσα διατυπώνονται καταφατικά, νοούνται θετικά. το άναρχο, το άπειρο, το απεριόριστο του Θεού και όσα διατυπώνονται αποφατικά, νοούνται κατά αφαίρεση.

84. Αφού η Αγία Τριάδα είναι μία ουσία πάνω από νου και λόγο και κρύφια θεότητα, όσα συλλογίζεται κανείς σχετικά μ' Αυτήν είναι αυτά που προείπαμε και τα όμοια.

85. Όπως ομολογούν οι Άγιοι μία θεότητα στην Αγία Τριάδα, έτσι πιστεύουν και ότι είναι τρεις οι υποστάσεις της μιάς θεότητας.

86. Όσα προαναφέρθηκαν θετικά ή κατά αφαίρεση, νοούνται κοινά στα τρία πρόσωπα της Αγίας και Ομοουσίου Τριάδος, εκτός από τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του κάθε Προσώπου, επειδή και από αυτά τα πλείστα τ' αποδίδουν θετικά, ενώ άλλα κατά αφαίρεση.

87. Ιδιαίτερα γνωρίσματα πάλι των θείων Υποστάσεων λένε οι Άγιοι τούτα: την πατρότητα, την υιότητα, την εκπόρευση και όλα όσα αναφέρονται στην καθεμία ιδιαίτερα.

88. Την υπόσταση την ορίζουν ως ουσία με ιδιαίτερα γνωρίσματα. Γι' αυτό κάθε Υπόσταση έχει κοινή τη θεία ουσία και ιδιαίτερο το γνώρισμα της υποστάσεως.

89. Και εκείνα πάλι που έχουν λεχθεί ως κοινά στην Αγία Τριάδα κατά αφαίρεση, τα κρίνουν ως κυριότερα. Όχι όμως και εκείνα που ανήκουν στα ιδιώματα των Υποστάσεων. Επειδή και από αυτά, άλλα λένε θετικά και άλλα κατά αφαίρεση, όπως προείπαμε· όπως είναι το γεννητό, το αγέννητο και τα όμοια. Γιατί η αγεννησία μόνον κατά τη σημασία διαφέρει από τη γέννηση. Η αγεννησία σημαίνει ότι ο Πατέρας δε γεννήθηκε, ενώ η γέννηση σημαίνει ότι ο Υιός έχει γεννηθεί.

90. Χρησιμοποιήθηκαν λέξεις και ονόματα για τη σαφήνεια των λόγων που συλλογίζεται κανείς σχετικά με την ουσία της Αγίας Τριάδας, όπως είπαμε. Γιατί οι λόγοι αυτοί είναι άγνωστοι και ανέκφραστοι για κάθε νου και λόγο, και μόνο η Αγία Τριάδα τους γνωρίζει.

91. Όπως λένε οι Άγιοι τρισυπόστατη τη μία ουσία της θεότητας, έτσι ομολογούν και ομοούσια την Αγία Τριάδα.

92. Ο ίδιος πάλι ο Πατέρας οράται και άναρχος και αρχή. Άναρχος, ως αγέννητος· αρχή, ως Αυτός που γεννά τον Υιό και προβάλλει το Άγιο Πνεύμα, που προήλθαν απ' Αυτόν κατά την ουσία και υπάρχουν προαιώνια σ' Αυτόν.

93. Η Μονάδα, που κινήθηκε ως την Τριάδα αφ' εαυτής, παραμένει Μονάδα· και η Τριάδα που συνάγεται πάλι ως τη Μονάδα, παραμένει Τριάδα, πράγμα βέβαια παράδοξο.

94. Τον Υιό και το Πνεύμα πάλι νοούν οι Άγιοι [όχι] άναρχα, όμως αιώνια. Όχι άναρχα, γιατί αναφέρονται προς τον Πατέρα ως αρχή και πηγή Τους. Αιώνια, επειδή συνυπάρχουν προαιώνια με τον Πατέρα, ο Υιός κατά γέννηση και το Πνεύμα κατά εκπόρευση.

95. Τη μία όμως θεότητα της Αγίας Τριάδας κρατούν αδιαίρετη, και διατηρούν ασύγχυτες οι τρεις Υποστάσεις της μιάς θεότητας.

96. Ως ιδιότητες του Πατέρα αναφέρουν το άναρχο και αγέννητο. Του Υιού, το ότι ήταν από την αρχή(Ιω.1, 2) και το γεννητό. Του Αγίου Πνεύματος το ότι ήταν μαζί με την αρχή και το εκπορευτό. Λέγοντας όμως αρχή του Υιού και του Αγίου Πνεύματος δεν εννοούν χρονική — πώς θα ήταν δυνατόν; — αλλά θέλουν να δηλώσουν την Αιτία, από την οποία, όπως το φως από τον ήλιο, έχουν προαιώνια την ύπαρξη. Γιατί από Αυτήν προέρχονται κατά την ουσία, αν και δεν είναι μετά από Αυτήν.

97. Την ιδιαιτερότητα πάλι των Υποστάσεων τη διατηρούν ακίνητη και αμετάπτωτη. Η κοινή ουσία όμως, δηλαδή η θεότητα, παραμένει αδιαίρετη.

98. Ομολογούν Μονάδα σε Τριάδα και Τριάδα σε Μονάδα, η οποία διαιρείται αδιαίρετα και ενώνεται χωρίς ταύτιση.

99. Τον Πατέρα αναγνωρίζουν ως τη μία αρχή όλων. Του Υιού και του Πνεύματος, ως γεννήτορα και ως πηγή αιώνια και συναιώνια και συνάπειρη και απεριόριστη και ομοούσια και αχώριστη. Και των κτισμάτων, ως δημιουργό και προνοητή και κριτή, εννοείται μέσω του Υιού με τη συνεργία του Αγίου Πνεύματος. «Όλα, λέει η Γραφή, υπάρχουν από Αυτόν και μέσω Αυτού, κι Αυτόν έχουν σκοπό τους. Ας είναι δοξασμένος στους αιώνες»(Ρωμ. 11, 36).

100. Ο Υιός πάλι και το Άγιο Πνεύμα, λένε, είναι συναιώνια με τον Πατέρα, όχι όμως και συνάναρχα. Συναιώνια, γιατί συνυπάρχουν με τον Πατέρα προαιώνια. και όχι συνάναρχα, γιατί δεν είναι αναίτια, αφού από Αυτόν προέρχονται, όπως το φως από τον ήλιο, αν και δεν είναι μετά από Αυτόν, όπως προείπαμε. Λέγονται επίσης και άναρχα όταν εννοείται η αρχή στο χρόνο, για να μη νοηθούν υποκείμενα στο χρόνο Αυτά, από τα οποία προέρχεται ο χρόνος. Δεν είναι λοιπόν άναρχα κατά την Αιτία, είναι όμως άναρχα ως προς το χρόνο, επειδή υπάρχουν πριν από κάθε χρόνο και αιώνα και είναι πάνω από κάθε αιώνα και χρόνο και επειδή από Αυτά προήλθε κάθε αιώνας και χρόνος και όλα όσα περιλαμβάνονται σε αιώνα και χρόνο, και γιατί, όπως προείπαμε, είναι συναιώνια με τον Πατέρα. Σ' Αυτόν, μαζί μ' Αυτά, ανήκει η δόξα και η εξουσία είς τους αιώνες των αιώνων. Αμήν!

Πηγή: paterikakeimena.blogspot.gr

Γ' Εκατοντάδα Κεφαλαίων Περί Αγάπης και Εγκράτειας και της κατά Νουν Πολιτείας.

 

Όσιος Θαλάσσιος ο Λίβυος

1. Για τον από τη φύση Του αγαθό, να διανοείσαι αγαθά. Και για κάθε άνθρωπο, να σκέφτεσαι τα καλά.

2. Ο Θεός θα μας ζητήσει απολογία για τα λόγια, τα έργα και τους λογισμούς μας κατά την ημέρα της κρίσεως.

3. Η έξη της αρετής ή της κακίας, μας παρακινεί να σκεφτόμαστε και να λέμε και να πράττομε τα καλά ή τα κακά.

4. Ο νους που κυριαρχείται από τα πάθη, σκέφτεται όσα δεν πρέπει. Και αυτό που σκέφτεται, φανερώνεται από τα λόγια και τα έργα.

5. Πριν από τον κακό λογισμό υπάρχει κάποιο πάθος. Αιτία του πάθους είναι η αίσθηση. Αιτία της κακής χρήσεως της αισθήσεως είναι ο νους.

6. Απόκλεισε την αίσθηση και πολέμησε την εμπαθή συνήθεια. Με τα όπλα των εντολών εξόντωσε τα πάθη σου.

7. Κακία που πολυκαίρισε, έχει ανάγκη από άσκηση πολλού καιρού. Γιατί συνήθεια που στερεώθηκε, δεν μετακινείται αμέσως.

8. Έντονη άσκηση με εγκράτεια και αγάπη, με υπομονή και ησυχία, σκοτώνει τα πάθη που βρίσκονται μέσα μας.

9. Να κινείς συνεχώς το νου σου σε προσευχή· έτσι αφανίζεις τους λογισμούς που έρχονται στην καρδιά σου.

10. Η άσκηση χρειάζεται υπομονή και μακροθυμία· γιατί η φιλοπονία που διαρκεί πολύ καιρό, εξορίζει τη φιληδονία.

11. Εύκολα γυμνάζεσαι στους κόπους της ασκήσεως, αν σ' όλα εφαρμόζεις μέτρο και κανόνα.

12. Φύλαγε ίσο το μέτρο της ασκήσεως και μην παραβείς τον κανόνα χωρίς κάποια ανάγκη.

13. Όπως η αγάπη και η εγκράτεια καθαρίζουν τους λογισμούς, έτσι και η θεωρία και η προσευχή καθαρίζουν κάθε έπαρση.

14. Την καθαρή συνείδηση την κάνουν οι κόποι της ασκήσεως. Π.χ. νηστεία, αγρυπνία, υπομονή και μακροθυμία.

15. Εκείνος που υπομένει τους αθέλητους πειρασμούς που του έρχονται, αποκτά ταπεινό φρόνημα, καλές ελπίδες και γίνεται δόκιμος.

16. Υπομονή είναι η φιλοπονία της ψυχής. Αποτελείται από θεληματικούς κόπους και αθέλητους πειρασμούς.

17. Η καρτερία στα δεινά λιώνει την κακία, και την εξαφανίζει τελείως η μέχρι τέλους υπομονή.

18. Οι κόποι κάνουν την αίσθηση να υποφέρει. και την ηδονή, την αφανίζει η επιφορά της λύπης.

19. Τέσσερα είναι τα βασικά πάθη, τα οποία με σοφία μεταχειρίζεται η Πρόνοια το ένα εναντίον του άλλου.

20. Η λύπη περιορίζει την ηδονή, και την επιθυμία μαραίνει ο φόβος της κολάσεως.

21. Ο φρόνιμος στο νου γυμνάζει την ψυχή του, και συνηθίζει το σώμα του σε κάθε άσκηση.

22. Βιάσου να αναδείξεις Μοναχό όχι τον έξω άνθρωπο, αλλά και τον εσωτερικό, ελευθερώνοντάς τον από τα πάθη.

23. Πρώτη αποταγή είναι η απαλλαγή από τα πράγματα· δεύτερη και τρίτη, η απαλλαγή από τα πάθη και την άγνοια.

24. Όταν θελήσει κανείς, απαλλάσσεται εύκολα από τα πράγματα· για ν' απαλλαγεί όμως από τα νοήματά τους, χρειάζεται όχι λίγος κόπος.

25. Αν κυριαρχείς στην επιθυμία, θα νικήσεις και το θυμό· γιατί η επιθυμία είναι η αφορμή του θυμού.

26. Άραγε απαλλαχθήκαμε από τα εμπαθή νοήματα και κατορθώσαμε την καθαρή και άυλη προσευχή, ή όχι ακόμη;

27. Μέγας είναι ο νους, ο οποίος ελευθερώθηκε από τα πάθη και χωρίστηκε από τα δημιουργήματα και ζει στο Θεό.

28. Εκείνος που έχει προκόψει, φιλοσοφεί σ' αυτά τα τρία: στις εντολές, στα δόγματα και στην πίστη της Αγίας Τριάδας.

29. Ο νους που ελευθερώθηκε από τα πάθη, βρίσκεται στα εξής: στα χωρίς πάθος νοήματα, στη θεωρία των όντων και στο δικό του φως.

30. Μέσα στις ψυχές μας είναι κρυμμένα πολύ κακά πάθη. Φανερώνονται όταν τύχουν τα ανάλογα πράγματα και τα προκαλούν.

31. Ο νους μένει κάποτε ανενόχλητος, όταν επιτύχει μερική απάθεια. Είναι όμως αδόκιμος εξαιτίας της απουσίας των πραγμάτων, με τα οποία θα δοκιμαζόταν.

32. Κινούνται τα πάθη με αυτά τα τρία· τη μνήμη, την κράση και την αίσθηση, όπως είπαμε πρωτύτερα.

33. Όταν ο νους αποκλείσει την αίσθηση και ισορροπήσει την κράση του σώματος, έχει να πολεμήσει μόνο προς τη μνήμη.

34. Τα πάθη κινούνται από τις αισθήσεις, όταν δεν υπάρχει εγκράτεια και πνευματική αγάπη.

35. Νηστεία μετρημένη και αγρυπνία και ψαλμωδία, κάνουν ισόρροπη την κράση του σώματος.

36. Τρία είναι που μεταβάλλουν προς το χειρότερο την κράση του σώματος: η αταξία της τροφής, η μεταβολή των αέρων και η επήρεια των δαιμόνων.

37. Οι εμπαθείς μνήμες αδυνατίζουν με την προσευχή, την ανάγνωση ιερών βιβλίων, την εγκράτεια και την αγάπη.

38. Απόκλεισε πρώτα τις αισθήσεις με την ησυχία, και τότε με τα όπλα των αρετών πολέμησε τις εμπαθείς μνήμες.

39. Η κακία που ενεργείται στο νου είναι η σφαλερή χρήση των νοημάτων. Η έμπρακτη αμαρτία είναι η σφαλερή χρήση των πραγμάτων.

40. Σφαλερή χρήση των νοημάτων και πραγμάτων είναι το να μη μεταχειρίζεται κανείς αυτά με ευσέβεια και δικαιοσύνη.

41. Τα διαβλητά πάθη είναι δεσμά του νου, που τον κρατούν δεμένο στα αισθητά πράγματα.

42. Τέλεια απάθεια έχει εκείνος που ούτε προς τα πράγματα έχει πάθος, ούτε προς τις μνήμες τους.

43. Η αγαθή ψυχή ευεργετεί τον πλησίον και αν αυτός δείξει αχαριστία, μακροθυμεί· και όταν πάσχει από αυτόν, κάνει υπομονή.

44. Κακά υπάρχοντα είναι οι πονηροί λογισμοί. Όποιος δεν τους απαρνείται, δε θα γίνει μαθητής της γνώσεως.

45. Εκείνος που ακούει το Χριστό, φωτίζει τον εαυτό του. Και εκείνος που τον μιμείται, διορθώνει τον εαυτό του.

46. Η μνησικακία είναι λέπρα της ψυχής· έρχεται στην ψυχή ή από προσβολή, ή από κάποια ζημία, ή από λογισμούς υποψίας.

47. Ο Κύριος τυφλώνει τον φθονερό νου, γιατί λυπάται αδίκως για τα αγαθά του πλησίον.

48. Η γλώσσα εκείνου που καταλαλεί έχει τρία κεντριά. Γιατί βλάπτει τον ίδιο, εκείνον που ακούει, ενίοτε και τον κατηγορούμενο.

49. Αμνησίκακος είναι εκείνος που προσεύχεται για κείνον που τον λύπησε. Και ελευθερώνεται από τη μνησικακία εκείνος που ευεργετεί.

50. Το μίσος κατά του πλησίον είναι θάνατος της ψυχής. Η ψυχή εκείνου που καταλαλεί έχει μίσος και μίσος ενεργεί.

51. Ακηδία είναι η αδιαφορία της ψυχής. Και αδιαφορεί η ψυχή, όταν πάσχει από φιληδονία.

52. Εκείνος που αγαπά τον Ιησού, ασκείται σε κόπους. Η καρτερία στους κόπους διώχνει την ακηδία.

53. Δυναμώνει η ψυχή με τους κόπους της ασκήσεως· όταν κάνει τα πάντα με μέτρο, διώχνει την ακηδία.

54. Εκείνος που είναι κύριος της κοιλιάς του, μαραίνει την επιθυμία και ο νους του δε δουλώνεται σε λογισμούς πορνείας.

55. Ο νους του εγκρατούς είναι ναός του Αγίου Πνεύματος. Ο νους του γαστριμάργου είναι κατοικία κοράκων.

56. Ο κορεσμός με ποικίλα φαγητά προξενεί επιθυμία. Η λιτότητα κάνει γλυκό και το σκέτο ψωμί.

57. Ελευθερώνεται από το φθόνο εκείνος που συγχαίρει κρυφά με τον φθονούμενο. Και ελευθερώνει από φθόνο όποιος κρύβει εκείνον που φθονείται.

58. Απομάκρυνε τον εαυτό σου από εκείνον που ζει με αμέλεια, ακόμη και αν εκείνος έχει μεγάλη φήμη.

59. Κάνε φίλο τον φιλόπονο άνθρωπο, και θα βρεις σ' αυτόν προστασία.

60. Σε πολλά αφεντικά έχει πουληθεί ο αμελής, και όπως τον τραβούν, έτσι περνάει.

61. Σε καιρό ειρήνης είναι απέναντί σου ευνοϊκός σαν φίλος, και σε καιρό πειρασμού σε πολεμεί σαν εχθρός.

62. Πριν κινηθούν τα πάθη, θυσιάζει την ψυχή του για σένα· και όταν κινηθούν τα πάθη, σε συλλαμβάνει για θάνατο.

63. Η γη που έμεινε χέρσα, γέμισε αγκάθια· και η αμελής ψυχή γέμισε από ακάθαρτα πάθη.

64. Ο φρόνιμος νους βάζει χαλινό στην ψυχή του και καταπονεί το σώμα και υποδουλώνει τα πάθη(Α΄ Κορ. 9, 27).

65. Σημάδι του εσωτερικού του ανθρώπου είναι οι εξωτερικές φανερές κινήσεις, όπως σημάδι των άγνωστων δέντρων είναι οι καρποί που προβάλλουν.

66. Τον υποκριτή τον φανερώνουν τα λόγια και τα έργα, και βγάζουν στο φανερό τον κρυφό ψευδοπροφήτη.

67. Νους που δεν ακολουθεί τη λογική, δεν παιδαγωγεί την ψυχή του και την απομακρύνει από την αγάπη και την εγκράτεια.

68. Αιτία των κακών λογισμών είναι η εμπαθής έξη, η οποία αποτελείται από υπερηφάνεια και αλαζονεία.

69. Χαρακτηριστικά των πιο πάνω είναι η υποκρισία και ο δόλος, η πανουργία και η ειρωνεία, και κάθε φαυλότητα και ψεύδος.

70. Στα πιο πάνω υπηρετούν ο φθόνος, η εριστικότητα, η οργή, η λύπη και η μνησικακία.

71. Αυτός είναι ο δρόμος εκείνων που ζουν με αμέλεια και αυτό είναι το απόθεμα που κρύβεται μέσα μου(Ματθ. 12, 35).

72. Η κακοπάθεια και η ταπείνωση σώζουν την ψυχή και την ελευθερώνουν από τα πάθη που αναφέραμε.

73. Χαρακτηριστικό της συνετής έννοιας είναι ο ωφέλιμος λόγος, και της αγαθής ψυχής η ενάρετη πράξη.

74. Ο φωτισμένος νους παράγει σοφά λόγια. Και η καθαρή ψυχή καλλιεργεί θείους λογισμούς.

75. Οι λογισμοί του εναρέτου είναι αφιερωμένοι στη σοφία, και τα λόγια του φωτίζουν όσους τον ακούνε.

76. Εφόσον η ψυχή έχει μέσα της αρετές, καλλιεργεί αγαθούς λογισμούς· όταν έχει μέσα της κακίες, γεννά κακές σκέψεις.

77. Η ψυχή του εμπαθούς είναι εργαστήριο πονηρών σκέψεων. Και από το δικό της απόθεμα βγάζει έξω τα πονηρά(Ματθ. 12, 35· Λουκ. 6, 45).

78. Το αγαθό απόθεμα είναι η έξη των αρετών. Και από αυτό ο αγαθός νους προβάλλει τα αγαθά.

79. Όταν ο νους κινείται από την αγάπη του Θεού, καλλιεργεί αγαθά νοήματα περί του Θεού. Όταν κινείται από τη φιλαυτία, συμβαίνει το αντίθετο.

80. Ο νους που κινείται από την αγάπη προς τον πλησίον, σκέφτεται ακατάπαυστα το καλό γι' αυτόν. Και όταν κινείται από πάθος, σκέφτεται κακά γι' αυτόν.

81. Αιτίες των καλών λογισμών είναι οι αρετές. Των αρετών αιτίες είναι οι εντολές. Αιτία της εργασίας των εντολών είναι η καλή προαίρεση.

82. Οι αρετές και οι κακίες, όταν γίνονται ή όταν δε γίνονται, προξενούν αντίστοιχα καλή ή κακή διάθεση στην ψυχή με τους ανάλογους λογισμούς που φέρνουν.

83. Αιτίες των κακών λογισμών είναι οι κακίες· αιτία των κακιών είναι η παρακοή· της παρακοής, η απάτη της αισθήσεως· και της απάτης αυτής, η αμέλεια του νου σχετικά με την ασφάλεια της αισθήσεως.

84. Οι διαθέσεις απέναντι στις κακίες όσων είναι ακόμη στο στάδιο της πνευματικής ανόδου, υπόκεινται σε μεταπτώσεις. Στους τελείους όμως, οι διαθέσεις και για τις αρετές και για τις κακίες γίνονται σταθερές έξεις.

85. Δύναμη της ψυχής είναι η σταθερή έξη της αρετής. Εκείνος που έφτασε σ' αυτήν, καθώς δεν είχε φόβο πτώσεως, έλεγε: «Ποιος θα μας χωρίσει από την αγάπη του Χριστού; κλπ.»(Ρωμ. 8, 35).

86. Σ' όλα τα πάθη προηγείται η φιλαυτία και τελευταίο ακολουθεί η υπερηφάνεια.

87. Οι τρεις γενικοί λογισμοί της επιθυμίας γεννιούνται από το πάθος της φιλαυτίας.

88. Οι τρεις γενικοί λογισμοί της επιθυμίας είναι, της γαστριμαργίας, της κενοδοξίας και της φιλαργυρίας· αυτούς ακολουθούν όλοι οι εμπαθείς λογισμοί, αλλά όχι όλοι μαζί.

89. Το λογισμό της γαστριμαργίας τον ακολουθεί ο λογισμός της πορνείας, το λογισμό της κενοδοξίας τον ακολουθεί ο λογισμός της υπερηφάνειας· οι άλλοι λογισμοί ακολουθούν από κοινού τους τρεις.

90. Ακολουθούν από κοινού τους τρεις λογισμούς οι λογισμοί της λύπης, της οργής, της μνησικακίας, του φθόνου, της ακηδίας και οι λοιποί.

Ευχή

 

91. Κύριε των πάντων Χριστέ, ελευθέρωσέ μας απ' όλα αυτά, από τα ολέθρια πάθη και από τους λογισμούς που προέρχονται απ' αυτά.

92. Πλαστήκαμε από Σένα, για να απολαύσομε τον Παράδεισο που φύτεψες Εσύ(Γέν. 2, 8).

93. Την τωρινή μας ατιμία μόνοι την προκαλέσαμε, με το να προτιμήσομε την ολέθρια από την ευλογημένη απόλαυση.

94. Πήραμε την αμοιβή μας γι' αυτό, ανταλλάζοντας την αιώνια ζωή με τον θάνατο.

95. Τώρα λοιπόν, Κύριε, καθώς στράφηκες μ' ευμένεια προς εμάς, κάνε το ίδιο ως το τέλος· καθώς έγινες άνθρωπος για μας, σώσε μας όλους.

96. Γιατί ήρθες να σώσεις εμάς τους χαμένους· μη μας χωρίσεις από τη μερίδα όσων σώζονται.

97. Ανάστησε τις ψυχές και σώσε τα σώματά μας· καθάρισέ μας από κάθε μολυσμό.

98. Σπάσε τα δεσμά των παθών που μας κατέχουν, Εσύ που συνέτριψες τις φάλαγγες των ακάθαρτων δαιμόνων.

99. Και απάλλαξε μας από την τυραννία τους, για να λατρεύσομε Εσένα μόνο, το αιώνιο Φώς,

100. αφού αναστηθούμε εκ νεκρών, συγκροτώντας μαζί με τους αγγέλους μία ευλογημένη και αιώνια και ακατάλυτη χορεία. Αμήν!

Πηγή: paterikakeimena.blogspot.gr

Β' Εκατοντάδα Κεφαλαίων Περί Αγάπης και Εγκράτειας και της κατά Νουν Πολιτείας.

 

Όσιος Θαλάσσιος ο Λίβυος

1. Αν θέλεις να απαλλαγείς ταυτόχρονα από όλες τις κακίες, απαρνήσου την μητέρα των κακών, τη φιλαυτία.

2. Υγεία της ψυχής είναι η απάθεια και η γνώση. Είναι αδύνατο να την αποκτήσει κανείς, εφόσον είναι υποδουλωμένος στις ηδονές.
 

3. Τις σωματικές και ψυχικές ηδονές τις ξεραίνει η εγκράτεια μαζί με την υπομονή, και η αγάπη μαζί με την μακροθυμία.

4. Αρχή των κακών για την ψυχή είναι η φιλαυτία. Φιλαυτία είναι η αγάπη προς το σώμα.

5. Ιδίωμα του λογικού είναι να υποταχθεί στον ορθό λόγο, και να ταλαιπωρήσει το σώμα και να το μεταχειριστεί σαν δούλο(Α΄ Κορ. 9, 27).

6. Είναι προσβολή στο λογικό να υποταχθεί στο άλογο σώμα και να φροντίζει πώς να ικανοποιεί τις αισχρές επιθυμίες του(Ρωμ. 13, 14).

7. Κακό έργο της ψυχής είναι να αφήνει τον Κτίστη και να λατρεύει το σώμα.

8. Έλαβες εντολή να έχεις το σώμα υπηρέτη, όχι να δουλεύεις παρά φύση στις ηδονές του.

9. Σπάσε τα δεσμά της αγάπης προς το σώμα και μη δίνεις τίποτε στο δούλο (σώμα) εκτός από τα απολύτως αναγκαία.

10. Κλείσε τις αισθήσεις στο φρούριο της ησυχίας, για να μην απασχολούν το νου στις επιθυμίες τους.

11. Μέγιστα όπλα εκείνου που ησυχάζει με υπομονή είναι η εγκράτεια και η αγάπη, η προσοχή και η ανάγνωση.

12. Δεν παύει ο νους να στρέφεται γύρω από τις ηδονές, μέχρις ότου κάνεις τη σάρκα δούλο και αφιερωθείς στη θεωρία.

13. Ας αγωνιστούμε για τις εντολές, για να ελευθερωθούμε από τα πάθη. Ας αγωνιστούμε επίσης για τα θεία δόγματα, για να αξιωθούμε τη θεία γνώση.

14. Αθανασία ψυχής είναι η απάθεια και η γνώση· αυτή δεν μπορεί να την αποκτήσει εκείνος που είναι υποδουλωμένος στις ηδονές.

15. Έχε δούλο το σώμα αφού αφαιρέσεις τις ηδονές, και απάλλαξέ το από την ελεεινή δουλεία.

16. Αφού ο Θεός σ' έπλασε ελεύθερο και σε κάλεσε για να είσαι ελεύθερος(Γαλ. 5, 13), μην ανέχεσαι να είσαι δούλος στα ακάθαρτα πάθη.

17. Με λύπες και ηδονές, με επιθυμίες και φόβους, οι δαίμονες δένουν το νου στα αισθητά.

18. Ο φόβος του Κυρίου νικά τις επιθυμίες, και η κατά Θεόν λύπη διώχνει την ηδονή.

19. Η επιθυμία της σοφίας καταφρονεί το φόβο, και η ηδονή της γνώσεως διώχνει τη λύπη.

20. Αυτά τα τέσσερα περιέχουν οι άγιες γραφές: τις εντολές, τα δόγματα, τις απειλές και τις υποσχέσεις.

21. Την επιθυμία τη σταματά η εγκράτεια και ο κόπος. την ελαττώνει η ησυχία και ο θείος έρωτας.

22. Μην πειράξεις τον αδελφό με υπονοούμενα. Γιατί και συ δε θα μπορέσεις να υπομείνεις όταν σου κάνει τα ίδια.

23. Το θυμό τον σταματά η μακροθυμία και η αμνησικακία. Τον ελαττώνει η αγάπη και η συμπάθεια.

24. Σε όποιον δόθηκε γνώση, δόθηκε φως νοερό. Εκείνος που έλαβε γνώση και την περιφρονεί, θα δει σκότος.

25. Η τήρηση των εντολών του Θεού γεννά την απάθεια. Η απάθεια της ψυχής συντηρεί τη γνώση.

26. Ανέβαζε τα αισθητά στη νοητή θεωρία, και θ' ανασύρεις την αίσθηση πάνω από τα αισθητά.

27. Η γυναίκα συμβολίζει την πρακτική ψυχή, με την οποία όταν συνευρεθεί ο νους, γεννά τις αρετές.

28. Η έρευνα των λόγων του Θεού γεννά τη γνώση του Θεού σ' εκείνον που ζητεί ειλικρινά με ευλάβεια και πόθο.

29. Ό,τι είναι το φως για κείνους που βλέπουν και για κείνα που βλέπονται, αυτό είναι και ο Θεός για κείνους που νοούν και για κείνα που νοούνται.

30. Το στερέωμα του ουρανού συμβολίζει το στερέωμα της πίστεως, όπου όλοι οι Άγιοι λάμπουν σαν αστέρια.

31. Η Ιερουσαλήμ είναι η επουράνια γνώση των ασωμάτων. Γιατί σ' αυτήν θεωρείται το όραμα της ειρήνης.

32. Μην αμελείς την πρακτική αρετή, γιατί ελαττώνεται η γνώση· και όταν συμβεί λιμός, θα κατεβείς στην Αίγυπτο (Γέν. 12, 10).

33. Νοητή ελευθερία είναι η απελευθέρωση από τα πάθη, την οποία κανείς δεν αποκτά χωρίς το έλεος του Χριστού.

34. Γη της επαγγελίας είναι η βασιλεία των ουρανών, την οποία προξενούν η απάθεια και η γνώση.

35. Ο σκοτισμός των παθών είναι νοητή Αίγυπτος, στην οποία κανείς δεν κατεβαίνει, εκτός αν πέσει σε λιμό.
 

36. Άκουε συχνά πνευματικούς λόγους, και θα απομακρυνθεί ο νους σου από ακάθαρτους λογισμούς.

37. Αγαθός και σοφός είναι μόνο ο Θεός από τη φύση Του. Γίνεται τέτοιος και ο νους κατά μέθεξη, αν προσπαθήσει.

38. Να κυριαρχείς στην κοιλιά, στον ύπνο, στο θυμό και στη γλώσσα, και δεν θα σκοντάψει το πόδι σου σε πέτρα (Ψαλμ. 90, 12).

39. Αγωνίσου να αγαπήσεις κάθε άνθρωπο εξίσου, και διώχνεις όλα μαζί τα πάθη σου.

40. Η θεωρία των αισθητών είναι κοινή του νου και της αισθήσεως· η γνώση όμως των νοητών ανήκει μόνο στο νου.

41. Αδύνατο ο νους να αφιερωθεί στα νοητά, αν δεν αποκόψει τη σχέση με την αίσθηση και τα αισθητά.

42. Η αίσθηση έχει φυσική κλίση προς τα αισθητά και περισπά μαζί και το νου, καθώς αυτά την περισπούν γύρω τους.

43. Κάνε να κλίνει η αίσθηση στην υπηρεσία του νου και μην της δώσεις ευκαιρία να τον στρέψει αλλού εκείνη.

44. Όταν συμβεί να ασχοληθεί ο νους με τα αισθητά, τράβηξε σ' αντιπερισπασμό την αίσθηση, οδηγώντας στο νου τα κοντινά πράγματα.

45. Σημάδι ότι ο νους ασχολείται με τα νοητά είναι να περιφρονεί όλα όσα κολακεύουν την αίσθηση.

46. Όταν ο νους ανοιχτεί όλως διόλου στη θεωρία των νοητών, δύσκολα ξεκολλά από την ηδονή που είναι γύρω από αυτά.

47. Όταν ο νους πλουτίσει με τη γνώση της Μονάδας, τότε έχει τελείως υποδουλωμένη και την αίσθηση.

48. Εμπόδιζε το νου σου να στρέφεται γύρω από τα αισθητά, για να μην τρυγήσει απ' αυτά ηδονές και λύπες.

49. Όποιων ο νους ασχολείται πάντοτε με τα θεία, αυτών και το παθητικό μέρος της ψυχής έγινε θείο όπλο.

50. Αδύνατο ο νους να αποκτήσει σαν ιδιότητα τη γνώση, αν δεν εξορίσει πρωτύτερα την αμαρτητικότητα του παθητικού μέρους μέσω των αρετών του.

51. Τότε γίνεται ο νους ξένος προς τα κοσμικά, όταν αποκόψει εντελώς τη σχέση προς την αίσθηση.

52. Ιδίωμα του λογιστικού μέρους της ψυχής είναι να ασχολείται με τη γνώση του Θεού, ενώ του παθητικού μέρους της, με την αγάπη και την εγκράτεια.

53. Αδύνατο είναι να ασχολείται ο νους με αισθητό πράγμα, αν οπωσδήποτε δεν έχει πάθος σ' αυτό.

54. Νους τέλειος είναι εκείνος που απόκτησε σαν ιδίωμά του τη γνώση. Ψυχή τέλεια είναι εκείνη που ζυμώθηκε με τις αρετές.

55. Η σχέση του νου προς την αίσθηση τον κάνει δούλο των σωματικών ηδονών.

56. Ο νους απομακρύνεται από τον τόπο της γνώσεως, όταν το παθητικό μέρος της ψυχής μετακινηθεί από τις αρετές του.

57. Έχωμε λάβει εξουσία να γίνωμε παιδιά του Θεού (Ιω. 1, 12). Δεν γινόμαστε όμως, αν δεν ξεντυθούμε τα πάθη.

58. Κανείς ας μη νομίζει ότι έγινε πράγματι παιδί του Θεού, αν δεν απόκτησε ακόμη τα θεία χαρακτηριστικά.

59. Η ομοίωση του τρόπου μας με το καλό ή με το κακό, μας κάνει παιδιά του Θεού ή του σατανά.

60. Συνετός άνθρωπος είναι εκείνος που προσέχει στον εαυτό του(Εξ. 23, 21) και σπεύδει να χωριστεί από κάθε μολυσμό.

61. Η πωρωμένη ψυχή όταν μαστιγώνεται, δεν αισθάνεται και δεν ανέχεται να έρθει σε συναίσθηση του ευεργέτη της.

62. Το λερωμένο φόρεμα βγάζει έξω από τους θείους γάμους και οδηγεί στο σκότος το εξώτερο(Ματθ. 22, 11-13).

63. Εκείνος που φοβάται το Θεό, φροντίζει για την ψυχή του, και αποφεύγει τις κακές συναναστροφές.

64. Αδύνατο να βρει το έλεος του Θεού εκείνος που τον άφησε και δουλεύει στις ηδονές.

65. Ο ίδιος ο Ιησούς το είπε — και αν ακόμη δε θέλομε να το πιστέψομε — ότι «κανείς δεν μπορεί να είναι δούλος σε δύο κυρίους»(Ματθ. 6, 24).

66. Η ψυχή που λερώθηκε από τα πάθη, είναι πωρωμένη, και χωρίς τη χρήση νυστεριού και καυτηριασμών δε δέχεται να πιστεύει.

67. Φοβερές δοκιμασίες περιμένουν τους σκληρούς· γιατί χωρίς μεγάλους πόνους δεν καταδέχονται να μαλακώσουν.

68. Ο συνετός άνθρωπος φροντίζει για τον εαυτό του, και με θεληματικούς κόπους αποφεύγει τους αθέλητους.

69. Επιμέλεια της ψυχής είναι η κακοπάθεια και η ταπείνωση. Με αυτά τα δύο ο Θεός συγχωρεί όλες τις αμαρτίες.

70. Όπως οι επιθυμίες και οι οργές πληθαίνουν τις αμαρτίες, έτσι η εγκράτεια και η ταπείνωση τις εξαλείφουν.

71. Η κατά Θεόν λύπη καθαρίζει την καρδιά. Αυτήν τη γεννά ο φόβος της κολάσεως.

72. Η κατά Θεόν λύπη καθαρίζει την καρδιά και απομακρύνει απ' αυτήν τους μολυσμούς των ηδονών.

73. Υπομονή είναι η φιλοπονία της ψυχής· και όπου υπάρχει φιλοπονία, εξορίζεται η φιληδονία.

74. Κάθε αμαρτία γίνεται για την ηδονή, και κάθε συγχώρηση πετυχαίνεται με κακοπάθεια και λύπη.

75. Πέφτει σε αθέλητους πόνους, σύμφωνα με τη θεία πρόνοια, εκείνος που δεν ανέχεται να μετανοεί με θεληματικούς κόπους.

76. Ο Χριστός είναι Σωτήρας όλου του κόσμου και χάρισε τη μετάνοια στους ανθρώπους για τη σωτηρία τους.

77. Η μετάνοια γεννά την τήρηση των εντολών. Η τήρηση των εντολών καθαρίζει την ψυχή.

78. Η κάθαρση της ψυχής είναι απελευθέρωση από τα πάθη. Η απελευθέρωση από τα πάθη γεννά την αγάπη.

79. Ψυχή καθαρή είναι εκείνη που αγαπά το Θεό. Και νους καθαρός είναι εκείνος που απομακρύνθηκε από την άγνοια.

80. Αγωνίσου υπέρ των εντολών του Χριστού μέχρι θανάτου, γιατί αν καθαριστείς με αυτές, θα μπεις στην αιώνια ζωή.

81. Να μεταχειρίζεσαι το σώμα σαν υπηρέτη των εντολών, κρατώντας το όσο μπορείς μακριά από ηδονή και αρρώστια.

82. Η επανάσταση της σάρκας έρχεται από αμέλεια της προσευχής και της δίαιτας και της καλής ησυχίας.

83. Η καλή ησυχία γεννά καλά παιδιά, την εγκράτεια, την αγάπη και την καθαρή προσευχή.

84. Η ανάγνωση των Γραφών και των ιερών βιβλίων και η προσευχή καθαρίζουν το νου· η αγάπη και η εγκράτεια καθαρίζουν το παθητικό μέρος της ψυχής.

85. Κράτα την εγκράτεια πάντοτε ισορροπημένη, για να μην σε ρίξει η ανωμαλία στα αντίθετα.

86. Εκείνος που βάζει νόμους στον εαυτό του, να προσέχει να μην τους παραβεί. Γιατί εκείνος που προσπαθεί να γελάσει τον εαυτό του, αυταπατάται.

87. Οι εμπαθείς ψυχές είναι νοητές δύσεις. Γιατί σ' αυτές έδυσε ο ήλιος της δικαιοσύνης.

88. Παιδί του Θεού είναι εκείνος που ομοιώθηκε με το Θεό με την αγαθότητα, τη σοφία, τη δύναμη και τη δικαιοσύνη.

89. Ασθένεια της ψυχής είναι η έξη της κακίας, και θάνατός της η έμπρακτη αμαρτία.

90. Η τέλεια απάθεια είναι νοητή ακτημοσύνη. Όταν ο νους φτάσει σ' αυτήν, εγκαταλείπει τα γήινα.

91. Να διατηρείς σε ισορροπία τις ψυχικές αρετές· απ' αυτό γεννιέται ο καρπός της δικαιοσύνης.

92. Λένε πως η θεωρία των νοητών είναι ασώματη, γιατί είναι απαλλαγμένη από ύλη και μορφή.

93. Όπως τα τέσσερα στοιχεία αποτελούνται από ύλη και μορφή, έτσι και τα σώματα που προέρχονται από αυτά, είναι από ύλη και μορφή.

94. Όταν ο Λόγος έγινε σάρκα (Ιω. 1, 14) από φιλανθρωπία, ούτε αυτό που ήταν μετέβαλε, ούτε αλλοίωσε αυτό που έγινε.

95. Όπως λέμε ότι ο ένας Χριστός είναι από θεότητα και ανθρωπότητα και κατέχει ολόκληρη τη θεότητα και ολόκληρη την ανθρωπότητα, Ετσι λέμε ότι είναι από δύο φύσεις και κατέχει ολόκληρες τις δύο φύσεις.

96. Μια υπόσταση παραδεχόμαστε στο Χριστό, σε δύο φύσεις αδιαίρετα ενωμένες.

97. Αδιαίρετη πιστεύομε τη μία υπόσταση του Χριστού, και παραδεχόμαστε ασύγχυτη την ένωση των δύο Του φύσεων.

98. Προσκυνούμε ως τρισυπόστατη τη μία ουσία της θεότητας, και ομολογούμε ομοούσια την Αγία Τριάδα.

99. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των τριών Υποστάσεων είναι πατρότητα, υιότητα, εκπόρευση. Και κοινά χαρακτηριστικά των τριών Υποστάσεων είναι η ουσία, η φύση, η θεότητα, η αγαθότητα.

Πηγή: paterikakeimena.blogspot.gr