60g ΕΙΝΑΙ ΣΥΜΒΟΛΙΚΟΙ ΟΙ ΜΥΘΟΙ;
Αντίθετα, πάντως, με τις απόψεις των νεοπαγανιστών και των τελευταίων παγανιστών που εναγωνίως, επειδή τους κατηγορούσαν οι Χριστιανοί, προσπαθούσαν να δείξουν ότι οι μυθολογικοί βιασμοί, μητροκτονίες, αδελφοκτονίες και βασανισμοί ήταν συμβολικοί, οι ίδιοι οι απλοί ειδωλολάτρες της προχριστιανικής και δη της κλασσικής εποχής, φαίνεται να είχαν διαφορετική γνώμη. Φαίνεται πως τότε δεν είχαν πρόβλημα να συγκαλύπτουν τις συμβολικές αιματοχυσίες της μυθολογίας.
«Τοῦ δὲ ἀγάλματος τὸ βάθρον παρέχεται μὲν βωμοῦ σχῆμα, τεθᾶφθαι δὲ τὸν Ὑάκινθον λέγουσιν ἐν αὐτῷ, καὶ Ὑακινθίοις πρὸ τῆς τοῦ Ἀπόλλωνος θυσίας ἐς τοῦτον Ὑακίνθῳ τὸν βωμὸν διὰ θύρας χαλκῆς ἐναγίζουσιν», γράφει ο Παυσανίας, (Λακωνικά, 19, 3). Δηλαδή: «Το βάθρο του αγάλματος έχει σχήμα βωμού και λέγεται ότι εκεί είναι θαμμένος ο Υάκινθος και στα Υακίνθια, πριν από την θυσία στον Απόλλωνα, σε αυτόν τον βωμό και μέσα από χάλκινη πόρτα κάνουν εξαγνισμούς για τον Υάκινθο». Δηλαδή ο Υάκινθος δεν ήταν ένας «ανύπαρκτος», και «απλό σύμβολο», αλλά σύμφωνα με τους ειδωλολάτρες ήταν υπαρκτό πρόσωπο, αφού είχε τάφο.
Ηροδότου, Ιστορίαι, 2, 45: «Λέγουσι δὲ πολλὰ καὶ ἄλλα ἀνεπισκέπτως οἱ Ἕλληνες˙ εὐήθης δὲ αὐτῶν καὶ ὅδε ὁ μῦθός ἐστι τὸν περὶ τοῦ Ἡρακλέους λέγουσι, ὡς αὐτὸν ἀπικόμενον ἐς Αἴγυπτον στέψαντες οἱ Αἰγύπτιοι ὑπὸ πομπῆς ἐξῆγον ὡς θύσοντες τῷ Διί˙ τὸν δὲ τέως μὲν ἡσυχίην ἔχειν, ἐπεὶ δὲ αὐτοῦ πρὸς τῷ βωμῷ κατάρχοντο, ἐς ἀλκὴν τραπόμενον πάντας σφέας καταφονεῦσαι. Ἐμοὶ μέν νυν δοκέουσι ταῦτα λέγοντες τῆς Αἰγυπτίων φύσιως καὶ τῶν νόμων πάμπαν ἀπείρως ἔχειν οἱ Ἕλληνες˙ τοῖσι γὰρ οὐδὲ κτήνεα ὁσίη θύειν ἐστὶ χωρὶς ὑῶν καὶ ἐρσένων βοῶν καὶ μόσχων, ὅσοι ἂν καθαροὶ ἔωσι, καὶ χηνῶν, κῶς ἄν οὗτοι ἀνθρώπους θύεν; Ἔτι δὲ ἕνα ἐόντα τὸν Ἡρακλέα καὶ ἔτι ἄνθρωπον, ὡς δή φασι, κῶς φύσιν ἔχει πολλὰς μυριάδας φονεῦσαι; Καὶ περὶ μὲν τούτων τοσαῦτα ἡμῖν εἰποῦσι καὶ παρὰ τῶν θεῶν καὶ παρὰ τῶν ἡρώων εὐμενείη εἴη». Σε μετάφραση: «Οι Έλληνες έχουν πολλούς μύθους που δεν στηρίζονται σε γεγονότα. Ένας από τους πιο αστείους είναι αυτός που διηγείται πως πήγε ο Ηρακλής στην Αίγυπτο, όπου τον συνέλαβαν οι Αιγύπτιοι και ήθελαν να τον θυσιάσουν στον Δία με όλη την πρέπουσα λαμπρότητα και με το θυσιαστήριο στεφάνι πάνω στο κεφάλι του, και πως εκείνος έμεινε άπραγος μέχρι τη στιγμή που θα άρχιζε η τελετή στον βωμό, οπότε χρησιμοποίησε την δύναμή του και τους σκότωσε όλους. Κατά τη γνώμη μου, τουλάχιστον, αυτός ο μύθος είναι αρκετή απόδειξη ότι οι Έλληνες έχουν πλήρη άγνοια του χαρακτήρα και των συνηθειών των Αιγυπτίων. Η ίδια η θρησκεία τους απαγορεύει να σκοτώνουν ακόμα και ζώα για θυσία, εκτός από πρόβατα, ταύρους, χοίρους και μοσχάρια που έχουν περάσει από έλεγχο καθαριότητας και χήνες. Πόσο πιθανό είναι λοιπόν, να ήθελαν να θυσιάσουν έναν άνθρωπο; Εξάλλου, αν ο Ηρακλής ήταν κοινός θνητός, όπως λένε πως ήταν, πώς είναι δυνατό να σκότωσε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους; Εύχομαι θεοί και ήρωες να με συγχωρήσουν για αυτά που είπα πάνω σε αυτά τα θέματα!» Βλέπουμε τον Ηρόδοτο να ζητά συγγνώμη από τους θεούς, επειδή τόλμησε να κρίνει το περιεχόμενο ενός μύθου ως ψευδές. Πραγματεύεται δηλαδή τον μύθο όχι ως «συμβολικό», όχι ως δόγμα θεολογικό, αλλά ως αληθινό γεγονός που διέπραξε ο ημί-θεος Ηρακλής, διότι φοβάται μήπως αρνούμενος το αληθές τού μύθου, διαστρέψει την ιστορική αλήθεια! Εάν οι μύθοι ήταν απλά σύμβολα, δε θα φοβόταν ο Ηρόδοτος να «διαστρεβλώσει» την νομιζόμενη ιστορική αλήθεια που αυτοί περιέχουν, αλλά απλώς θα εξέφραζε άλλη άποψη για το «συμβολικό νόημά» τους. Συνεπώς, δεν ήταν «σύμβολα – ούτε βεβαίως δογματικά άρθρα πίστεως και κοσμοαντίληψης – οι αρχαίοι μύθοι, αλλά θεωρούνταν αληθινά γεγονότα.
Ας μη ξεχνάμε ότι οι «μύθοι», επειδή θεωρούνταν αληθινά γεγονότα κι όχι «συμβολικά», αποτελούσαν παράδειγμα προς μίμηση. Ό,τι έκαναν οι θεοί στους μύθους, το έκαναν και οι λάτρεις τους. Παιδεραστία ο θεός; Παιδεραστής κι ο θνητός. Μοιχός ο θεός; Μοιχός κι ο θνητός λάτρης του. Φονιάς ο θεός; Φονιάς κι ο θνητός. Απόδειξη γι' αυτό είναι ότι ο Πλάτων, αναφέρει στους Νόμους ότι τον «μύθο» του Δία και του Γανυμίδη τον χρησιμοποιούν οι παιδεραστές σε όλη την Ελλάδα, για να δικαιολογήσουν την ομοφυλοφιλία τους. «Ήταν τόσο σίγουροι ότι οι νόμοι τους προήλθαν από το Δία, ώστε τον φόρτωσαν με αυτό το μύθο για να έχουν ένα θεϊκό παράδειγμα, όταν ήθελαν να απολαμβάνουν και αυτό το είδος ηδονής» (Νόμοι, 636c).
«Τοῦ δὲ ἀγάλματος τὸ βάθρον παρέχεται μὲν βωμοῦ σχῆμα, τεθᾶφθαι δὲ τὸν Ὑάκινθον λέγουσιν ἐν αὐτῷ, καὶ Ὑακινθίοις πρὸ τῆς τοῦ Ἀπόλλωνος θυσίας ἐς τοῦτον Ὑακίνθῳ τὸν βωμὸν διὰ θύρας χαλκῆς ἐναγίζουσιν», γράφει ο Παυσανίας, (Λακωνικά, 19, 3). Δηλαδή: «Το βάθρο του αγάλματος έχει σχήμα βωμού και λέγεται ότι εκεί είναι θαμμένος ο Υάκινθος και στα Υακίνθια, πριν από την θυσία στον Απόλλωνα, σε αυτόν τον βωμό και μέσα από χάλκινη πόρτα κάνουν εξαγνισμούς για τον Υάκινθο». Δηλαδή ο Υάκινθος δεν ήταν ένας «ανύπαρκτος», και «απλό σύμβολο», αλλά σύμφωνα με τους ειδωλολάτρες ήταν υπαρκτό πρόσωπο, αφού είχε τάφο.
Ηροδότου, Ιστορίαι, 2, 45: «Λέγουσι δὲ πολλὰ καὶ ἄλλα ἀνεπισκέπτως οἱ Ἕλληνες˙ εὐήθης δὲ αὐτῶν καὶ ὅδε ὁ μῦθός ἐστι τὸν περὶ τοῦ Ἡρακλέους λέγουσι, ὡς αὐτὸν ἀπικόμενον ἐς Αἴγυπτον στέψαντες οἱ Αἰγύπτιοι ὑπὸ πομπῆς ἐξῆγον ὡς θύσοντες τῷ Διί˙ τὸν δὲ τέως μὲν ἡσυχίην ἔχειν, ἐπεὶ δὲ αὐτοῦ πρὸς τῷ βωμῷ κατάρχοντο, ἐς ἀλκὴν τραπόμενον πάντας σφέας καταφονεῦσαι. Ἐμοὶ μέν νυν δοκέουσι ταῦτα λέγοντες τῆς Αἰγυπτίων φύσιως καὶ τῶν νόμων πάμπαν ἀπείρως ἔχειν οἱ Ἕλληνες˙ τοῖσι γὰρ οὐδὲ κτήνεα ὁσίη θύειν ἐστὶ χωρὶς ὑῶν καὶ ἐρσένων βοῶν καὶ μόσχων, ὅσοι ἂν καθαροὶ ἔωσι, καὶ χηνῶν, κῶς ἄν οὗτοι ἀνθρώπους θύεν; Ἔτι δὲ ἕνα ἐόντα τὸν Ἡρακλέα καὶ ἔτι ἄνθρωπον, ὡς δή φασι, κῶς φύσιν ἔχει πολλὰς μυριάδας φονεῦσαι; Καὶ περὶ μὲν τούτων τοσαῦτα ἡμῖν εἰποῦσι καὶ παρὰ τῶν θεῶν καὶ παρὰ τῶν ἡρώων εὐμενείη εἴη». Σε μετάφραση: «Οι Έλληνες έχουν πολλούς μύθους που δεν στηρίζονται σε γεγονότα. Ένας από τους πιο αστείους είναι αυτός που διηγείται πως πήγε ο Ηρακλής στην Αίγυπτο, όπου τον συνέλαβαν οι Αιγύπτιοι και ήθελαν να τον θυσιάσουν στον Δία με όλη την πρέπουσα λαμπρότητα και με το θυσιαστήριο στεφάνι πάνω στο κεφάλι του, και πως εκείνος έμεινε άπραγος μέχρι τη στιγμή που θα άρχιζε η τελετή στον βωμό, οπότε χρησιμοποίησε την δύναμή του και τους σκότωσε όλους. Κατά τη γνώμη μου, τουλάχιστον, αυτός ο μύθος είναι αρκετή απόδειξη ότι οι Έλληνες έχουν πλήρη άγνοια του χαρακτήρα και των συνηθειών των Αιγυπτίων. Η ίδια η θρησκεία τους απαγορεύει να σκοτώνουν ακόμα και ζώα για θυσία, εκτός από πρόβατα, ταύρους, χοίρους και μοσχάρια που έχουν περάσει από έλεγχο καθαριότητας και χήνες. Πόσο πιθανό είναι λοιπόν, να ήθελαν να θυσιάσουν έναν άνθρωπο; Εξάλλου, αν ο Ηρακλής ήταν κοινός θνητός, όπως λένε πως ήταν, πώς είναι δυνατό να σκότωσε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους; Εύχομαι θεοί και ήρωες να με συγχωρήσουν για αυτά που είπα πάνω σε αυτά τα θέματα!» Βλέπουμε τον Ηρόδοτο να ζητά συγγνώμη από τους θεούς, επειδή τόλμησε να κρίνει το περιεχόμενο ενός μύθου ως ψευδές. Πραγματεύεται δηλαδή τον μύθο όχι ως «συμβολικό», όχι ως δόγμα θεολογικό, αλλά ως αληθινό γεγονός που διέπραξε ο ημί-θεος Ηρακλής, διότι φοβάται μήπως αρνούμενος το αληθές τού μύθου, διαστρέψει την ιστορική αλήθεια! Εάν οι μύθοι ήταν απλά σύμβολα, δε θα φοβόταν ο Ηρόδοτος να «διαστρεβλώσει» την νομιζόμενη ιστορική αλήθεια που αυτοί περιέχουν, αλλά απλώς θα εξέφραζε άλλη άποψη για το «συμβολικό νόημά» τους. Συνεπώς, δεν ήταν «σύμβολα – ούτε βεβαίως δογματικά άρθρα πίστεως και κοσμοαντίληψης – οι αρχαίοι μύθοι, αλλά θεωρούνταν αληθινά γεγονότα.
Ας μη ξεχνάμε ότι οι «μύθοι», επειδή θεωρούνταν αληθινά γεγονότα κι όχι «συμβολικά», αποτελούσαν παράδειγμα προς μίμηση. Ό,τι έκαναν οι θεοί στους μύθους, το έκαναν και οι λάτρεις τους. Παιδεραστία ο θεός; Παιδεραστής κι ο θνητός. Μοιχός ο θεός; Μοιχός κι ο θνητός λάτρης του. Φονιάς ο θεός; Φονιάς κι ο θνητός. Απόδειξη γι' αυτό είναι ότι ο Πλάτων, αναφέρει στους Νόμους ότι τον «μύθο» του Δία και του Γανυμίδη τον χρησιμοποιούν οι παιδεραστές σε όλη την Ελλάδα, για να δικαιολογήσουν την ομοφυλοφιλία τους. «Ήταν τόσο σίγουροι ότι οι νόμοι τους προήλθαν από το Δία, ώστε τον φόρτωσαν με αυτό το μύθο για να έχουν ένα θεϊκό παράδειγμα, όταν ήθελαν να απολαμβάνουν και αυτό το είδος ηδονής» (Νόμοι, 636c).
Γι' αυτό τον λόγο κι ο Αριστοφάνης γράφει «Με παντρεμένη αν σε πιάσουν / θα πεις απλά στον σύζυγο/ πως δεν διέπραξες αδικία, αφού κι ο Δίας το ίδιο έκανε, / σαν ερωτιάρης που ήτανε και γυναικάς/ Κι αφού εσύ είσαι θνητός, πώς από τον θεό θα είσαι δυνατότερος;» (Αριστοφάνη, Νεφέλες, στχ. 1079-1082).
Ο Ευριπίδης γράφει (Ίων, στ. 449 κ.ε.): «Σωστό δεν είναι/ με κατηγόριες να κακολογούμε/ τους δύσμοιρους ανθρώπους αν μιμούνται/ τα έργα που οι θεοί κρίνουν δίκαια,/ μα εκείνους που σ' αυτά μας δασκαλεύουν» και (Ηρακλής μαινόμενος, στ. 1316): «με γάμους άνομους δεν έχουν σμίξει;/ Δεν ατίμασαν για την εξουσία/ τους γονιούς δένοντάς τους μ' αλυσίδες;/ Αξένοιαστοι στον Όλυμπο όμως ζούνε/ παρά τα σφάλματά τους», υποστηρίζοντας πως για την ανηθικότητα των ανθρώπων φταίνε οι θεοί με το παράδειγμα που δίνουν στους μύθους.
Να τι γράφει ο Παλλαδάς, που αν και εθνικός, δεν έβγαζε συμπεράσματα από «συμβολικούς μύθους» κι άλλες ανοησίες, αλλά συνέδεε τους ανθρωποκτόνους με το παράδειγμα που δίνει ο Δίας. «Εἴ τούς ἀνδροφόνους εὐδαίμονας ὄντας ὁρῶμεν,/οὐ πάνυ θαυμάζω˙ τοῦ Διός ἐστι γέρας./τόν γάρ γεννήσαντα μεμισηκώς καί ἐκεῖνος/ κτεῖνεν ἄν, εἰ ὁ Κρόνος θνητός ἐτύγχανεν ὤν˙/ ἀντί δέ τοῦ κτεῖναι σύν τοῖς Τιτῆσι κολάζει,/δέσμιον ὡς ληστήν εἰς τὀ βάραθρον ἐνείς» (Π.Α. X, 53). Μετάφραση: «Αν βλέπω ευτυχείς τους ανθρωποκτόνους να είναι/δεν απορώ πολύ./του Δία είναι ο έπαινος./ κι εκείνος τον γεννήτορα του ασφαλώς θά χε σκοτώσει,/που τόσο μίσησε, αν τύχαινε θνητός ο Κρόνος νά ναι./όμως μαζί με τους Τιτάνες δεν τον σκότωσε. Δέσμιο/μες στο βαθύ το βάραθρο, προτίμησε, ωσάν ληστή, να τον κρατάει».
Ο Πλάτων καθόλου δεν θεωρεί «συμβολικά» όσα λένε οι μύθοι, όπως επιμένουν οι νεοπαγανιστές, αλλά απολύτως πραγματικά γεγονότα˙ πάντως πιστεύει πως αυτοί που τα πρωτοείπαν και αυτοί που τα ακούν, τα θεωρούν αληθή. Όχι ως συμβολικά.
«Όλα όσα λέγουν οι ποιηταί και οι μυθολόγοι δεν είναι διήγηση για πράγματα, που είτε έχουν γίνει, είτε γίνονται τώρα, είτε που θα γίνουν;
- Τι άλλο βέβαια;» (Πολιτεία 392d).
Οι ποιητές είναι «τέκνα συγχρόνως και προφήτες των θεών» (Πολιτεία 366b)˙ αυτή είναι η άποψη των πολυθεϊστών του 4ου αι. π.Χ., όπως τη μεταφέρει ο Πλάτων. Άρα, σύμφωνα με τους πολυθεϊστές (αλλά αντίθετα με τον Πλάτωνα), τα λόγια των ποιητών κι οι μυθολογίες δεν μπορεί να είναι «λανθασμένα». Είναι «προφητείες»˙ αποκάλυψη.
Είναι ολοφάνερο, ότι για τους αρχαίους Έλληνες της κλασσικής εποχής οι μύθοι δεν ήταν «συμβολικοί», όπως λένε οι νεοεποχίτες, αλλά αληθινά γεγονότα επαναλαμβάνουμε: όχι όμως πηγές δογματικής θεολογίας – και παραδείγματα προς μίμηση. Αυτός είναι άλλωστε κι ο λόγος που ο Πλάτων θέλει την «κάθαρση» των ανήθικων μύθων. Ξέρει πολύ καλά ο Πλάτων αυτά που οι νεοεποχίτες νεοπαγανιστές αρνούνται.
Ορισμένοι θα ισχυριστούν, ότι οι θεοί είναι σύμβολα των φυσικών δυνάμεων. Έτσι, π.χ. ο Απόλλωνας είναι ο συμβολισμός του Ήλιου και η Άρτεμις ο συμβολισμός της Σελήνης. Ωστόσο, δεν υπάρχει μόνο ο θεός Απόλλων και η θεά Άρτεμις, αλλά την ίδια στιγμή, εκτός από αυτούς υπήρχαν και οι θεοί Ήλιος και Σελήνη, ως ξεχωριστές θεότητες από τους Απόλλων και Άρτεμις. Εάν ο Απόλλων ήταν «απλώς» ο συμβολισμός του Ήλιου, τότε δεν θα υπήρχε λόγος να υπάρχει ταυτόχρονα ξεχωριστή θεότητα Ήλιος και Σελήνη. Άρα ο Απόλλων δεν είναι απλώς ένας φυσικός συμβολισμός. Άλλωστε η θεά Σελήνη έχει ερωτικές σχέσεις με τον κοινό θνητό Ενδυμίωνα, ενώ η Θεά Άρτεμη είναι παρθένα.
Με άλλα λόγια, οι αρχαίοι, ακόμη κι αν στην αρχή, στην προϊστορία τους, είχαν κάποιο φυσικό συμβολισμό για τον Απόλλωνα (πράγμα, βεβαίως, αναπόδεικτο), στη συνέχεια το «ξέχασαν» εντελώς και, παράλληλα με τον συμβολικό θεό Ήλιο, συνυπήρχε ο θεός Απόλλων, ο οποίος είχε «αποσυμβολιστεί». Δεν πίστευαν οι αρχαίοι ότι οι θεοί τους ήταν σύμβολα. Εξάλλου, όπως είδαμε, οι θεοί δεν μπορεί να είναι «συμβολικοί», διότι κάθε θεότητα μπλέκεται στα πόδια και μπαίνει στα χωράφια πολλών άλλων θεοτήτων «κλέβοντας» τους τον δικό τους συμβολισμό. Δεν μπορεί η «πελάγια Αφροδίτη» να συμβολίζει το ίδιο με τον αρμόδιο για την θάλασσα, θεό Ποσειδώνα. Θα ήταν άχρηστη η ύπαρξη της ως συμβόλου, αφού ο Ποσειδώνας φροντίζει για την θάλασσα. Κι αν υποτεθεί ότι κάθε θεότητα έχει πολλές λειτουργίες, τότε θα έπρεπε να έχει διαφορετικό όνομα, αφού προφανώς η μία λειτουργία είναι πολύ πιο κοντά στην ιδιότητα της μίας παρά της άλλης θεότητας. Επιπλέον όντας, σύμφωνα με τον ορισμό των νεοπαγανιστών, οι θεότητες δυνάμεις, κάθε δύναμη, αν ήταν πολλαπλή (με πολλές λειτουργίες) θα έπρεπε να υποδιαιρεθεί σε τόσες δυνάμεις-θεότητες (με διαφορετικό όνομα), ώστε κάθε μία από αυτές να έχει μόνο ένα όνομα. Δηλαδή,
Να τι γράφει ο Παλλαδάς, που αν και εθνικός, δεν έβγαζε συμπεράσματα από «συμβολικούς μύθους» κι άλλες ανοησίες, αλλά συνέδεε τους ανθρωποκτόνους με το παράδειγμα που δίνει ο Δίας. «Εἴ τούς ἀνδροφόνους εὐδαίμονας ὄντας ὁρῶμεν,/οὐ πάνυ θαυμάζω˙ τοῦ Διός ἐστι γέρας./τόν γάρ γεννήσαντα μεμισηκώς καί ἐκεῖνος/ κτεῖνεν ἄν, εἰ ὁ Κρόνος θνητός ἐτύγχανεν ὤν˙/ ἀντί δέ τοῦ κτεῖναι σύν τοῖς Τιτῆσι κολάζει,/δέσμιον ὡς ληστήν εἰς τὀ βάραθρον ἐνείς» (Π.Α. X, 53). Μετάφραση: «Αν βλέπω ευτυχείς τους ανθρωποκτόνους να είναι/δεν απορώ πολύ./του Δία είναι ο έπαινος./ κι εκείνος τον γεννήτορα του ασφαλώς θά χε σκοτώσει,/που τόσο μίσησε, αν τύχαινε θνητός ο Κρόνος νά ναι./όμως μαζί με τους Τιτάνες δεν τον σκότωσε. Δέσμιο/μες στο βαθύ το βάραθρο, προτίμησε, ωσάν ληστή, να τον κρατάει».
Ο Πλάτων καθόλου δεν θεωρεί «συμβολικά» όσα λένε οι μύθοι, όπως επιμένουν οι νεοπαγανιστές, αλλά απολύτως πραγματικά γεγονότα˙ πάντως πιστεύει πως αυτοί που τα πρωτοείπαν και αυτοί που τα ακούν, τα θεωρούν αληθή. Όχι ως συμβολικά.
«Όλα όσα λέγουν οι ποιηταί και οι μυθολόγοι δεν είναι διήγηση για πράγματα, που είτε έχουν γίνει, είτε γίνονται τώρα, είτε που θα γίνουν;
- Τι άλλο βέβαια;» (Πολιτεία 392d).
Οι ποιητές είναι «τέκνα συγχρόνως και προφήτες των θεών» (Πολιτεία 366b)˙ αυτή είναι η άποψη των πολυθεϊστών του 4ου αι. π.Χ., όπως τη μεταφέρει ο Πλάτων. Άρα, σύμφωνα με τους πολυθεϊστές (αλλά αντίθετα με τον Πλάτωνα), τα λόγια των ποιητών κι οι μυθολογίες δεν μπορεί να είναι «λανθασμένα». Είναι «προφητείες»˙ αποκάλυψη.
Είναι ολοφάνερο, ότι για τους αρχαίους Έλληνες της κλασσικής εποχής οι μύθοι δεν ήταν «συμβολικοί», όπως λένε οι νεοεποχίτες, αλλά αληθινά γεγονότα επαναλαμβάνουμε: όχι όμως πηγές δογματικής θεολογίας – και παραδείγματα προς μίμηση. Αυτός είναι άλλωστε κι ο λόγος που ο Πλάτων θέλει την «κάθαρση» των ανήθικων μύθων. Ξέρει πολύ καλά ο Πλάτων αυτά που οι νεοεποχίτες νεοπαγανιστές αρνούνται.
Ορισμένοι θα ισχυριστούν, ότι οι θεοί είναι σύμβολα των φυσικών δυνάμεων. Έτσι, π.χ. ο Απόλλωνας είναι ο συμβολισμός του Ήλιου και η Άρτεμις ο συμβολισμός της Σελήνης. Ωστόσο, δεν υπάρχει μόνο ο θεός Απόλλων και η θεά Άρτεμις, αλλά την ίδια στιγμή, εκτός από αυτούς υπήρχαν και οι θεοί Ήλιος και Σελήνη, ως ξεχωριστές θεότητες από τους Απόλλων και Άρτεμις. Εάν ο Απόλλων ήταν «απλώς» ο συμβολισμός του Ήλιου, τότε δεν θα υπήρχε λόγος να υπάρχει ταυτόχρονα ξεχωριστή θεότητα Ήλιος και Σελήνη. Άρα ο Απόλλων δεν είναι απλώς ένας φυσικός συμβολισμός. Άλλωστε η θεά Σελήνη έχει ερωτικές σχέσεις με τον κοινό θνητό Ενδυμίωνα, ενώ η Θεά Άρτεμη είναι παρθένα.
Με άλλα λόγια, οι αρχαίοι, ακόμη κι αν στην αρχή, στην προϊστορία τους, είχαν κάποιο φυσικό συμβολισμό για τον Απόλλωνα (πράγμα, βεβαίως, αναπόδεικτο), στη συνέχεια το «ξέχασαν» εντελώς και, παράλληλα με τον συμβολικό θεό Ήλιο, συνυπήρχε ο θεός Απόλλων, ο οποίος είχε «αποσυμβολιστεί». Δεν πίστευαν οι αρχαίοι ότι οι θεοί τους ήταν σύμβολα. Εξάλλου, όπως είδαμε, οι θεοί δεν μπορεί να είναι «συμβολικοί», διότι κάθε θεότητα μπλέκεται στα πόδια και μπαίνει στα χωράφια πολλών άλλων θεοτήτων «κλέβοντας» τους τον δικό τους συμβολισμό. Δεν μπορεί η «πελάγια Αφροδίτη» να συμβολίζει το ίδιο με τον αρμόδιο για την θάλασσα, θεό Ποσειδώνα. Θα ήταν άχρηστη η ύπαρξη της ως συμβόλου, αφού ο Ποσειδώνας φροντίζει για την θάλασσα. Κι αν υποτεθεί ότι κάθε θεότητα έχει πολλές λειτουργίες, τότε θα έπρεπε να έχει διαφορετικό όνομα, αφού προφανώς η μία λειτουργία είναι πολύ πιο κοντά στην ιδιότητα της μίας παρά της άλλης θεότητας. Επιπλέον όντας, σύμφωνα με τον ορισμό των νεοπαγανιστών, οι θεότητες δυνάμεις, κάθε δύναμη, αν ήταν πολλαπλή (με πολλές λειτουργίες) θα έπρεπε να υποδιαιρεθεί σε τόσες δυνάμεις-θεότητες (με διαφορετικό όνομα), ώστε κάθε μία από αυτές να έχει μόνο ένα όνομα. Δηλαδή,
1) Η άποψη περί συμβολικών θεών είναι ορθή σε λίγες περιπτώσεις μύθων.
2) Δεν μπορούμε να ξέρουμε, πότε ένας μύθος είναι συμβολικός ή πραγματική ιστορία ή σκέτη φαντασία. Ο «Προμηθέας» ως λέξη, σύμφωνα με τον Π. Λεκατσά προέρχεται από το σανσκριτικό «prβmantha», που σημαίνει «το ξύλινο όργανο, δια της τριβής του οποίου οι πρωτόγονοι παράγουν πυρ. Προς το σύμβολο ακριβώς του Προμηθέα αντιστοιχεί ο νάθρηκας του Ησίοδου (Έργα και Ημέραι, στ. 50)». Στη Σπάρτη και σε άλλα μέρη της Λακωνίας είναι βεβαιωμένη από φιλολογικές και επιγραφικές πηγές λατρεία του «Δία Αγαμέμνονα» (Ν. Παπαχατζή, Η θρησκεία στην Αρχαία Ελλάδα, Εκδοτικής Αθηνών, σ. 123), πράγμα που σημαίνει ότι ο θρυλικός Αγαμέμνονας, αδερφός του Σπαρτιάτη βασιλιά Μενέλαου είχε θεοποιηθεί ως Δίας. Άλλοτε, λοιπόν, έχουμε φαντασία, άλλοτε μακριά ανάμνηση της πρωτόγονης ζωής ή πραγματική ιστορία, άλλοτε συμβολισμό, όμως, ούτε γνωρίζουμε τα πραγματικά γεγονότα της προϊστορίας, ούτε οι μεταγενέστερες αυθαίρετες συμβολικές ερμηνείες είναι αποδείξιμες.
3) Είναι (η άποψη περί συμβολισμού) αδύνατη, διότι κάθε θεός εμπλέκεται στις αρμοδιότητες-συμβολισμούς άλλων θεών, άρα υπάρχουν π.χ. δύο θεοί για ένα φυσικό φαινόμενο ή δύναμη.
4) Οι μύθοι, επειδή είναι διηγήσεις που περιγράφουν ολόκληρη τη «ζωή» ενός θεού, τις μάχες, συμμαχίες, έρωτες, μαλώματα κλπ, δεν γίνεται να είναι φυσικός συμβολισμός. Δεν μπορεί σε κάθε τι που αποτελεί μέρος της διήγησης μιας ολόκληρης ζωής, να δοθεί συμβολική εξήγηση. Θα ήταν το ίδιο αφελές, αν την ζωή ενός ανθρώπου, οι θεοί είναι ανθρωπομορφικοί, προσπαθούσαμε να την θεωρήσουμε «συμβολική», αποσυμβολίζοντας (βάσει της θεωρίας, ότι οι πράξεις είναι συμβολισμοί φυσικών φαινομένων) κάθε πράξη του. Είναι, λοιπόν, οι μύθοι, κυρίως μη συμβολική περιγραφή των πράξεων του θεού.
5) Δεν μπορεί, μέσα στο χάος των τόσων πολλών και συχνά αντικρουόμενων μυθολογικών διηγήσεων, να εκλεγεί αυθαίρετα Ένας μύθος ως ο σωστός, ο πραγματικός. Ως συνέπεια, επίσης δεν μπορεί να υπάρξει Ενας και μοναδικός Αποσυμβολισμός του «θεού»-μύθου, διότι αυτό απαιτεί την ύπαρξη Δόγματος, το οποίο καθορίζει ποια από όλες τις ερμηνείες και ποιος από όλες τις παραλλαγές του μύθου είναι ο σωστός. Δόγμα όμως δεν υπήρχε στην Αρχαιότητα˙ άρα ούτε και κοινά αποδεκτός Αποσυμβολισμός.
6) Οι αρχαίοι στην πλειοψηφία τους, εκτός ορισμένων θρήσκων φιλοσόφων, τους μύθους δεν τους λογάριαζαν για συμβολικούς, αλλά για πραγματικά γεγονότα.
Όταν επικράτησε ο Χριστιανισμός, σαν μικρά παιδιά οι παγανιστές προσπαθούσαν να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα των αρχαίων μύθων, παρουσιάζοντας τα ως «συμβολικά».
Και βέβαια, για να γυρίσουμε στα περί δογματισμού, οι νεοπαγανιστές είναι δογματικοί, έχουν δόγματα, τα οποία συνίστανται στην ερμηνεία των μύθων της αρχαίας θρησκείας. Οι ειδωλολάτρες της κλασσικής εποχής δεν είχαν ούτε ενιαία αλλά ούτε και συγκεκριμένη ερμηνεία των μύθων, ούτε νοιάστηκαν να τους ερμηνεύσουν καν. Δεν δογμάτιζαν με βάση το περιεχόμενο των μύθων, κι αυτό διότι, όπως είδαμε, ουδέποτε τους θεώρησαν συμβολικούς, ώστε να υπάρχει ανάγκη αποσυμβολισμού. Αντιθέτως, από τη στιγμή που οι νεοεποχίτες νεοπαγανιστές αποφασίζουν ότι υπάρχει μία σωστή, κρυφή ερμηνεία των μύθων, τότε η ερμηνεία αυτή είναι ζήτημα αλήθειας, και δογματισμού. Από τη στιγμή που οι νεοπαγανιστές ερμηνεύουν μύθους με συγκεκριμένο τρόπο και δίνοντας συγκεκριμένο νόημα, δογματίζουν, και η φιλοσοφία τους είναι δόγμα.
Να τονίσουμε πως οι ειδωλολάτρες, όσο κι αν δέχονταν τους μύθους ως γεγονότα, ωστόσο δεν μπορούσαν να εξάγουν δογματικά συμπεράσματα από την μυθολογία, διότι δεν υπήρχε ενιαίο ιερατείο, αλλά και διότι πολλοί μύθοι ήταν αντικρουόμενοι μεταξύ τους (π.χ. ο τάφος του Δία στην Κρήτη ή στην Κρητέα της Αρκαδίας). Οι νεοεποχίτες νεοπαγανιστές, επειδή συνιστούν ενιαία ομάδα-ιερατείο, μεταχειρίζονται δογματικά όλους τους δεκάδες αντικρουόμενους μύθους, οι οποίοι δεν είναι τίποτε άλλο παρά καθαρή φαντασία.
2) Δεν μπορούμε να ξέρουμε, πότε ένας μύθος είναι συμβολικός ή πραγματική ιστορία ή σκέτη φαντασία. Ο «Προμηθέας» ως λέξη, σύμφωνα με τον Π. Λεκατσά προέρχεται από το σανσκριτικό «prβmantha», που σημαίνει «το ξύλινο όργανο, δια της τριβής του οποίου οι πρωτόγονοι παράγουν πυρ. Προς το σύμβολο ακριβώς του Προμηθέα αντιστοιχεί ο νάθρηκας του Ησίοδου (Έργα και Ημέραι, στ. 50)». Στη Σπάρτη και σε άλλα μέρη της Λακωνίας είναι βεβαιωμένη από φιλολογικές και επιγραφικές πηγές λατρεία του «Δία Αγαμέμνονα» (Ν. Παπαχατζή, Η θρησκεία στην Αρχαία Ελλάδα, Εκδοτικής Αθηνών, σ. 123), πράγμα που σημαίνει ότι ο θρυλικός Αγαμέμνονας, αδερφός του Σπαρτιάτη βασιλιά Μενέλαου είχε θεοποιηθεί ως Δίας. Άλλοτε, λοιπόν, έχουμε φαντασία, άλλοτε μακριά ανάμνηση της πρωτόγονης ζωής ή πραγματική ιστορία, άλλοτε συμβολισμό, όμως, ούτε γνωρίζουμε τα πραγματικά γεγονότα της προϊστορίας, ούτε οι μεταγενέστερες αυθαίρετες συμβολικές ερμηνείες είναι αποδείξιμες.
3) Είναι (η άποψη περί συμβολισμού) αδύνατη, διότι κάθε θεός εμπλέκεται στις αρμοδιότητες-συμβολισμούς άλλων θεών, άρα υπάρχουν π.χ. δύο θεοί για ένα φυσικό φαινόμενο ή δύναμη.
4) Οι μύθοι, επειδή είναι διηγήσεις που περιγράφουν ολόκληρη τη «ζωή» ενός θεού, τις μάχες, συμμαχίες, έρωτες, μαλώματα κλπ, δεν γίνεται να είναι φυσικός συμβολισμός. Δεν μπορεί σε κάθε τι που αποτελεί μέρος της διήγησης μιας ολόκληρης ζωής, να δοθεί συμβολική εξήγηση. Θα ήταν το ίδιο αφελές, αν την ζωή ενός ανθρώπου, οι θεοί είναι ανθρωπομορφικοί, προσπαθούσαμε να την θεωρήσουμε «συμβολική», αποσυμβολίζοντας (βάσει της θεωρίας, ότι οι πράξεις είναι συμβολισμοί φυσικών φαινομένων) κάθε πράξη του. Είναι, λοιπόν, οι μύθοι, κυρίως μη συμβολική περιγραφή των πράξεων του θεού.
5) Δεν μπορεί, μέσα στο χάος των τόσων πολλών και συχνά αντικρουόμενων μυθολογικών διηγήσεων, να εκλεγεί αυθαίρετα Ένας μύθος ως ο σωστός, ο πραγματικός. Ως συνέπεια, επίσης δεν μπορεί να υπάρξει Ενας και μοναδικός Αποσυμβολισμός του «θεού»-μύθου, διότι αυτό απαιτεί την ύπαρξη Δόγματος, το οποίο καθορίζει ποια από όλες τις ερμηνείες και ποιος από όλες τις παραλλαγές του μύθου είναι ο σωστός. Δόγμα όμως δεν υπήρχε στην Αρχαιότητα˙ άρα ούτε και κοινά αποδεκτός Αποσυμβολισμός.
6) Οι αρχαίοι στην πλειοψηφία τους, εκτός ορισμένων θρήσκων φιλοσόφων, τους μύθους δεν τους λογάριαζαν για συμβολικούς, αλλά για πραγματικά γεγονότα.
Όταν επικράτησε ο Χριστιανισμός, σαν μικρά παιδιά οι παγανιστές προσπαθούσαν να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα των αρχαίων μύθων, παρουσιάζοντας τα ως «συμβολικά».
Και βέβαια, για να γυρίσουμε στα περί δογματισμού, οι νεοπαγανιστές είναι δογματικοί, έχουν δόγματα, τα οποία συνίστανται στην ερμηνεία των μύθων της αρχαίας θρησκείας. Οι ειδωλολάτρες της κλασσικής εποχής δεν είχαν ούτε ενιαία αλλά ούτε και συγκεκριμένη ερμηνεία των μύθων, ούτε νοιάστηκαν να τους ερμηνεύσουν καν. Δεν δογμάτιζαν με βάση το περιεχόμενο των μύθων, κι αυτό διότι, όπως είδαμε, ουδέποτε τους θεώρησαν συμβολικούς, ώστε να υπάρχει ανάγκη αποσυμβολισμού. Αντιθέτως, από τη στιγμή που οι νεοεποχίτες νεοπαγανιστές αποφασίζουν ότι υπάρχει μία σωστή, κρυφή ερμηνεία των μύθων, τότε η ερμηνεία αυτή είναι ζήτημα αλήθειας, και δογματισμού. Από τη στιγμή που οι νεοπαγανιστές ερμηνεύουν μύθους με συγκεκριμένο τρόπο και δίνοντας συγκεκριμένο νόημα, δογματίζουν, και η φιλοσοφία τους είναι δόγμα.
Να τονίσουμε πως οι ειδωλολάτρες, όσο κι αν δέχονταν τους μύθους ως γεγονότα, ωστόσο δεν μπορούσαν να εξάγουν δογματικά συμπεράσματα από την μυθολογία, διότι δεν υπήρχε ενιαίο ιερατείο, αλλά και διότι πολλοί μύθοι ήταν αντικρουόμενοι μεταξύ τους (π.χ. ο τάφος του Δία στην Κρήτη ή στην Κρητέα της Αρκαδίας). Οι νεοεποχίτες νεοπαγανιστές, επειδή συνιστούν ενιαία ομάδα-ιερατείο, μεταχειρίζονται δογματικά όλους τους δεκάδες αντικρουόμενους μύθους, οι οποίοι δεν είναι τίποτε άλλο παρά καθαρή φαντασία.
Πηγή: ierosolymitissa.org
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου