Ο δολοφόνος των Ελλήνων Στάλιν, σε φωτογραφία νεαρός, την εποχή που έκλεβε τράπεζες για να χρηματοδοτήσει τον κομμουνισμό στην τότε τσαρική Ρωσία.
Στις 15 Δεκεμβρίου του 1937 με διάταγμα του Στάλιν στοχοποιείται η ελληνική κοινότητα της ΕΣΣΔ ως εθνικώς ύποπτη. Αρχίζουν διώξεις.
Ο Δεκέμβρης του ’37 υπήρξε ο μοιραίος μήνας για τους Eλληνες της Σοβιετικής Eνωσης, όταν στοχοποιήθηκαν με εθνικά κριτήρια ως «εχθροί του λαού». Με το Διάταγμα-Ντιρεκτίβα 50205 του Nικολάι Γιεζόφ, Επιτρόπου Κρατικής Ασφάλειας (NKVD), ξεκίνησε η «Ελληνική Επιχείρηση» («Gretseskayia Operatsia»). Δεκαπέντε χιλιάδες που ανήκαν σ’ όλες τις εθνοτοπικές ομάδες του ελληνισμού της ΕΣΣΔ (Πόντιοι, Μαριουπολίτες, παλιοί μετανάστες από τα Βαλκάνια, κομμουνιστές πολιτικοί φυγάδες απ’ την Ελλάδα) θα συλληφθούν. Παρότι η «Ελληνική Επιχείρηση» ήταν η 13η κατά σειρά των αντίστοιχων επιχειρήσεων κατά των εθνικών μειονοτήτων, υπήρξε η πλέον αιματηρή εφόσον εκτελέστηκε το 90% των συλληφθέντων για να καλυφθεί το κεντρικό πλάνο της σταλινικής ηγεσίας.
Πώς όμως μεταμορφώθηκε η εθνική πολιτική των μπολσεβίκων από πολυπολιτιστική σε εκρωσιστική; Γιατί θεωρήθηκαν τα εθνικά χαρακτηριστικά και η πολιτισμική ταυτότητα στοιχείο νομιμοφροσύνης προς το καθεστώς και κατέλαβαν τη θέση των πολιτικών και κοινωνικών κριτηρίων με τα οποία αντιμετώπιζαν έως τότε τους κυριαρχούμενους πληθυσμούς;
Η εσωτερική αλλαγή που θα συντελεστεί στη Σοβιετική Eνωση μετά τον θάνατο του Λένιν (1924) θα εκφραστεί με τη σκληρή διαπάλη των διαφόρων τάσεων του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ηδη ο Λένιν, λίγο πριν από τον θάνατό του, είχε αντιληφθεί το αδιέξοδο της πολιτικής του, τόσο όσον αφορά τα ζητήματα της οικονομίας όσο και αυτά της πολιτικής διακυβέρνησης. Ηταν όμως πολύ αργά για να αντιστραφεί ο ρους των πραγμάτων. Η σταλινική ομάδα εξουσίας θα υπερνικήσει τελικά τους αντιπάλους της, στους οποίους θα επιφυλάξει μια όχι και τόσο ζηλευτή μοίρα. Ο Στάλιν ολοκλήρωσε τη λενινιστική αντίληψη για την υπεροχή του μηχανισμού σε σχέση με την εργατική τάξη, στο όνομα της οποίας το Κόμμα είχε καταλάβει και ασκούσε εξουσία. Η κυνικότητα της πολιτικής του δικαίωσε όσους από το 1903 διέβλεπαν ότι η οργανωτική λενινιστική αντίληψη οδηγούσε κατευθείαν στον ολοκληρωτισμό.
Εξίσου εύστοχη ήταν και η πρώιμη πρόβλεψη του Λ. Τρότσκι: «Η οργάνωση του Κόμματος θα πάρει τη θέση του ίδιου του Κόμματος, η Κεντρική Επιτροπή τη θέση της Οργάνωσης και τέλος ο δικτάτορας θα πάρει τη θέση της Κεντρικής Επιτροπής». Ο Τρότσκι υπήρξε η πλέον συμβολική μορφή των αντιφάσεων που εμπεριέχονταν στο ίδιο το επαναστατικό εγχείρημα σε μια φεουδαρχική χώρα. Ενώ εγκαίρως διείδε το πρόβλημα, συνήργησε με όλες του τις δυνάμεις στην επικράτηση του λενινιστικού μοντέλου, για να χάσει τελικά τη ζωή του από τον υπέρτατο εκφραστή του μοντέλου αυτού, τον Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Στάλιν.
Οι Ελληνες που παρέμειναν στη Σοβιετική Ενωση αποτελούσαν μία από τις 160 περίπου εθνικές ομάδες που συγκροτούσαν το πολυεθνικό κρατικό μόρφωμα. Μπορούν να υπολογιστούν σε 300.000 - 440.000 άτομα περίπου, από τους οποίους το 80% ήταν αγρότες. Απ’ αυτούς το ένα τρίτο περίπου είχε την ελληνική υπηκοότητα. Η ελληνική εθνότητα χαρακτηριζόταν από τη μεγάλη διασπορά στον χώρο της ΕΣΣΔ. Το 1925 οι Σοβιετικοί θα ισχυριστούν ότι μόνο οι Ελληνες υπήκοοι που κατοικούσαν στα εδάφη της Σοβιετικής Ενωσης ανέρχονταν σε 300.000 άτομα. Σε μια αναφορά του Σοβιετικού πρέσβη στην Αθήνα υπάρχει η εκτίμηση περί 200.000 Ελλήνων υπηκόων.
Οι Ελληνες της ΕΣΣΔ συμμετείχαν στα ιστορικά γεγονότα και οι διανοούμενοί τους είχαν ενταχθεί από νωρίς (1905) στα μεταρρυθμιστικά ιδεολογικά ρεύματα. Την εποχή της Οκτωβριανής Επανάστασης και του εμφυλίου πολέμου, Ελληνες θα βρίσκονται σ’ όλα τα αντιμαχόμενα στρατόπεδα, στους μπολσεβίκους, τους μενσεβίκους, τους αναρχικούς του Μαχνό, τους σοσιαλεπαναστάτες, τους λευκούς. Με την επικράτηση των μπολσεβίκων, η μόνη ελληνική πολιτική δύναμη που θα παραμείνει είναι η μπολσεβικική, η οποία εκφραζόταν οργανωτικά με τις Ελληνικές Κομματικές Επιτροπές που ενυπήρχαν στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Οι Ελληνες μπολσεβίκοι θα διαχειριστούν την εξουσία στις ελληνικές κοινότητες, θα πετύχουν την ανακήρυξη τεσσάρων Αυτόνομων Ελληνικών Περιοχών (Gretsiski Rayion) και την εντυπωσιακή εκπαιδευτική και πολιτιστική ανάπτυξη των κοινοτήτων. Στις Ελληνικές Περιοχές θα ενταχθούν και οι δεκάδες πολιτικοί φυγάδες από την Ελλάδα, μέλη και φίλοι του ΚΚΕ, που από το 1928 –με αποκορύφωμα τη δικτατορία του Μεταξά– καταδιώκονταν για τα φρονήματά τους.
Με τις απηνείς διώξεις του 1937-38 θα λάβει τέλος το πρωτότυπο εκείνο πείραμα της δημιουργίας μια παράξενης μικρής σοβιετικής Ελλάδας στα ρωσικά παράλια της Μαύρης Θάλασσας, που προσπαθούσε η ίδια να μετατραπεί σε «σοσιαλιστική μητέρα-πατρίδα», ανταγωνιζόμενη σκληρά την ίδια την αστική Ελλάδα και το ιδεολόγημα της «εθνικής μητέρας πατρίδας».
Τα στρατόπεδα της ΚολιμάΗ περιοχή της Κολιμά με πρωτεύουσα το Μαγκαντάν στην Απω Σοβιετική Ανατολή, έχει τεράστιο κοινωνιολογικό ενδιαφέρον. Η ανάπτυξή της έγινε με απόφαση της σταλινικής ηγεσίας το 1931. Τότε αποφασίστηκε το σχέδιο «oικοδόμησης της Απω Ανατολής» που έλαβε την ονομασία Dalstroy από τις λέξεις Dalnoy Stroyteli. Στο πλαίσιο του σχεδίου αυτού ιδρύθηκαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ως η βασική παραγωγική δύναμη για την ανάπτυξη. Στα στρατόπεδα εστάλησαν οι εσωκομματικοί αντίπαλοι του Στάλιν, κυρίως τροτσκιστές και αγρότες που αντιδρούσαν στη βίαιη κολεκτιβοποίηση. Ακολούθησαν οι εθνικές μειονότητες, μεταξύ των οποίων και χιλιάδες Ελληνες. Οι κρατούμενοι δούλευαν σε σκληρές συνθήκες στην κατασκευή των δρόμων και των κτιρίων. Ξεχέρσωσαν τη γη, δούλεψαν στα ορυχεία χρυσού και μαγγανίου. Συνολικά δημιουργήθηκαν στην περιοχή 120 στρατόπεδα. Ο συνολικός αριθμός των κρατουμένων έφτασε τις 860.000. Επίσημα, από αυτούς πέθαναν οι 120.000, δραπέτευσαν 7.800, αποφυλακίστηκαν 445.000 και αγνοούνται 297.000. Στην πραγματικότητα χάθηκε το 40% των κρατουμένων.
Με βάση τα στοιχεία που υπάρχουν στο κεντρικό Ιστορικό Αρχείο του Μαγκαντάν, έχουν βρεθεί οι φάκελοι 450 Ελλήνων που έχασαν τη ζωή τους στα στρατόπεδα. Ο αριθμός αυτός προέκυψε από την επεξεργασία του 50% των φακέλων που διασώθηκαν. Ο τελικός αριθμός των Ελλήνων που έχασαν τη ζωή τους στα καταναγκαστικά έργα, μόνο στην περιοχή της Κολιμά, είναι πολύ πιθανό να φτάνει τα 900 άτομα. Από τους φακέλους προκύπτει ότι μεταξύ των Ελλήνων θυμάτων υπήρχαν πολλοί Ελληνες υπήκοοι, οι οποίοι είτε ήταν Μικρασιάτες πρόσφυγες από τον Πόντο και την υπόλοιπη Μικρά Ασία, ακόμα και από την Κωνσταντινούπολη, είτε Ελλαδικοί. Οι Ελλαδικοί πάλι διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: στους παλιούς μετανάστες από την Ελλάδα και στους πολιτικούς πρόσφυγες. Οι Ελληνες που είχαν σοβιετική υπηκοότητα ήταν κυρίως Πόντιοι, Μαριουπολίτες και Κριμαιάτες.
Τα θύματα του 1937-38.
Ο ακριβής υπολογισμός του ανθρώπινου κόστους σε πανσοβιετικό επίπεδο αποτελούσε πάντα πονοκέφαλο για τους ερευνητές. Ετσι κι αλλιώς, υπάρχει σε κάθε ανθρωπιστική καταστροφή το ζήτημα του υπολογισμού του αριθμού των θυμάτων. Το ίδιο πρόβλημα υπάρχει έως σήμερα στις γενοκτονίες που πραγματοποίησαν οι Νεότουρκοι και οι Ναζί. Οι πρώτες κατά προσέγγιση εκτιμήσεις για τις σταλινικές διώξεις κατατέθηκαν από τον Robert Conquest το 1968. Με το άνοιγμα των σοβιετικών αρχείων μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ αποδείχθηκε ότι οι αριθμοί του Conquest ήταν υπερβολικοί. Ο ιστορικός Δημ. Καταϊφτσής ανέδειξε τη μελέτη «Victims of the Soviet Penal System ithe Pre-War Years: A first Approach othe Basis of Archival Evidence» των J.A. Getty, G.T. Rittersporn, V.N. Zemskov, όπου μέσα από τα αρχεία της Γραμματείας των ΓΚ.ΟΥ.ΛΑΓΚ. φαίνεται ότι κατά τις διώξεις της περιόδου 1937-38 έγιναν 2,5 εκατομμύρια συλλήψεις, φυλακίστηκαν ή εστάλησαν σε καταναγκαστικά έργα 2 εκατομμύρια, έχασαν τη ζωή τους στα στρατόπεδα 160.084 άτομα και εκτελέστηκαν 681.692. Με βάση την έρευνα του Tzouha στα σοβιετικά αρχεία, από τους 15.000 συλληφθέντες Ελληνες, οι 1.500 προέρχονταν από τις περιοχές της Γεωργίας και της Αρμενίας και οι υπόλοιποι από τη Νότιο Ρωσία (Κρασνοντάρ) και την περιοχή του Ντονιέτσκ (Μαριούπολη). Στα στρατόπεδα μεταφέρθηκαν περί τους 2.500 κρατούμενους, όπου έχασαν τη ζωή τους περίπου χίλια άτομα. Με βάση τα αρχεία, το 90%-95% των συλληφθέντων στις περιοχές Κρασνοντάρ και Ντονιέτσκ εκτελέστηκε με τουφεκισμό μετά τη σύλληψη. Αυτό το ποσοστό αντιστοιχεί σε περίπου 12.000 εκτελέσεις. Αλλοι πεντακόσιοι εκτελέστηκαν στις υπόλοιπες σοβιετικές περιοχές (Καύκασος, Κεντρική Ασία).
Ο κ. Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας και μαθηματικός.
Πηγή: stoxos.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου