Τό ἐσφαλμένο τοῦ Filioque.

 + π. Ἰ. Ρωμανίδης

 

Κατά τα πρώτα βήματα της επιστροφής μου (σημείωση π. Γ. Μεταλληνού: «Ασφαλώς εννοεί την στροφή του στην μελέτη της ορθοδόξου παραδόσεως») εις την Ορθοδοξίαν έμαθα ότι το εσφαλμένον του Filioque βασίζεται εις την δυτικήν σύγχυσιν θείας ουσίας και ενεργείας. Ούτω οι Δυτικοί ισχυρίζονται μεταξύ άλλων ότι, αφού το Πνεύμα πέμπεται και δίδεται όχι μόνον υπό του Πατρός, αλλά και υπό ή δια του Υιού, έπεται ότι εκπορεύεται και εκ του Υιού ή δια του Υιού. Η σύγχυσις αύτη της ενεργείας του πέμπειν μετά της εκπορεύσεως, ο της ουσίας εστίν, δικαιολογεί εις τα όμματα των Δυτικών το Filioque.
 

«Ει μηδέν διαφέρει της θείας ενεργείας η θεία ουσία, και το γεννάν και εκπορεύειν, ουδέν δοίσει του ποιείν· ποιεί δε ο Θεός και Πατήρ δι’ Υιού εν Αγίω Πνεύματι. Ώστε και γεννά και εκπορεύει, κατά την των εναντίων δόξαν και των κατ’ αυτούς, δι’ Υιού εν Αγίω Πνεύματι» (Παλαμάς, PG150, 1189).
 

Αφού εφθάσαμεν εις το Filioque, επανερχόμεθα εις την κατηγορίαν του κου Καθηγητού ότι δεν παραδέχομαι τον Θεόν ως νουν κατά την ουσίαν με αρχέτυπα (εν τη θεία ουσία). Βεβαιότατα δεν παραδέχομαι τοιούτον τι, όχι μόνον διότι οδηγεί εις τον ανθρωπομορφισμόν και ουδείς Πατήρ διδάσκει αυτό, αλλά και διότι οι Έλληνες Πατέρες συστηματικώς κατεπολέμησαν τα τοιαύτα, ως ανέκυψαν εις το ζήτημα του Filioque.
 

Ταυτίζοντες οι Δυτικοί ουσίαν και ενέργειαν, ανάγουν τας νοητικάς ενεργείας του Θεού εις αυτήν ταύτην την θείαν ουσίαν. Δι’ αυτούς «μόνον εν Θεώ η ενέργεια της νοήσεως είναι αυτή αύτη η ύπαρξις αυτού. Λοιπόν μόνον εν τω Θεώ νους και ουσία είναι ταυτόν, ενώ εν τοις λοιποίς νοητοίς ποιήμασιν ο νους είναι δύναμις» (Παπικό σύγγραμμα Summa Theologica, μερ. Α’, κεφ. 79, άρθ. 1).
 

Λοιπόν , δια μιας αναλύσεως των νοητικών ενεργειών της θείας ουσίας περιγράφουν μιαν θεϊκήν ψυχολογίαν και ευρίσκουν πως τα Τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος δύνανται να υπάρχουν εντός της μίας και κατά πάντα απλής θείας ουσίας. Ούτω οι ακολουθούντες τον Αυγουστίνον Δυτικοί ισχυρίζονται ότι τα τρία πρόσωπα δύνανται να παρομοιασθούν με τρείς λειτουργίας της διανοίας. Ούτω εκλαμβάνουν την θείαν ουσίαν ως memoria, intelligentia, καιvoluntas ή mens, notitia, και amor. Κατά την τελευταίαν εκδοχήν η θεία ουσία είναι «νους», «αυτογνωσία», και «αυτοαγάπη». Ο Πατήρ είναι νους, ο Υιός είναι η αυτογνωσία του νοός και το Πνεύμα είναι υπό του Υιού προκληθείσα αγάπη του νοός προς εαυτόν. Κατά ταύτα το Πνεύμα έχει την ύπαρξίν του εν τω Πατρί και εν τω Υιώ και ως εκ τούτου εκπορεύεται εκ του Πατρός και εκ του Υιού. Ενώ κατά τους Έλληνας Πατέρας γνώσις και αγάπη είναι θείαι ενέργειαι, δια τους Δυτικούς είναι της θείας ουσίας.
 

Αι δε σχέσεις ή ενέργειαι της θείας ουσίας προς εαυτήν λέγονται πρόσωπα. Κατά τους Δυτικούς αι σχέσεις αύται της θείας ουσίας προς εαυτήν υπάρχουν δια της νοήσεως και δια της βουλήσεως. Δικαίως, λοιπόν, καταδίκασαν την διδασκαλίαν ταύτην οι Έλληνες Πατέρες ως Σαβελλιανισμόν. Και οι Σαβελλιανοί επρέσβευον ότι τα τρία πρόσωπα είναι ενέργειαι της μιας ουσίας.
 

(Απόσπασμα από το «Εγχειρίδιον», π. Ι. Σ. Ρωμανίδης, σελ. 156-158).

Πηγή: hristospanagia3.blogspot.gr