Λόγος και Σοφία!

Οι χαρακτηρισμοί «Λόγος» και «Σοφία» για το Χριστό είναι αρκετά μυστηριώδεις, όμως μπορούμε να επιχειρήσουμε μια διερεύνηση:

 
Ο άνθρωπος έχει νου, λόγο (=λογική) και σοφία, καθώς και πνεύμα (πνοή, αναπνοή ή ψυχή). Ανάλογες ιδιότητες έχει κι ο Θεός. Ο Θεός όμως είναι το απόλυτο Ον, και μάλιστα το απόλυτο Πρόσωπο. Γι’ αυτό, ο Νους, ο Λόγος, η Σοφία και το Πνεύμα Του δεν είναι απλές ιδιότητες, όπως σ’ εμάς, αλλά ολοκληρωμένα και λογικά Πρόσωπα με συνείδηση της ύπαρξής Τους και αγάπη: ο Πατήρ (Νους), ο Υιός (Λόγος και Σοφία) και το Άγιο Πνεύμα (Πνεύμα).

 
Ο Υιός, ως Λόγος, έχει και μιαν άλλη σημασία: πολλοί αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, όπως ο Ηράκλειτος και οι στωικοί, πίστευαν ότι υπάρχει μια θεϊκή δύναμη, που δημιούργησε και συντηρεί το σύμπαν, και την ονόμαζαν «Λόγο του κόσμου» (λογική). Κατά την Παλαιά Διαθήκη (Γένεσις, 1, 1-27), ο Θεός «είπε και εγενήθησαν» ο κόσμος και όσα περιλαμβάνει, εκτός από τον άνθρωπο, για τον οποίο ακολουθήθηκε εντελώς διαφορετική δημιουργική διαδικασία (η οποία όμως επίσης άρχισε με λόγο, δηλ. λόγια, Γέν. 1, 26). Ένας Ιουδαίος φιλόσοφος της Αλεξάνδρειας, ο Φίλων, που έζησε τον 1ο αιώνα μ.Χ. (αλλά δεν ήταν χριστιανός), συνέδεσε το «Λόγο του κόσμου» των αρχαίων Ελλήνων με το «λόγο του Θεού» της Παλαιάς Διαθήκης, υποστηρίζοντας ότι και οι φιλόσοφοι, χωρίς να το καταλαβαίνουν, μιλούσαν για τον αληθινό Θεό (η άποψη αυτή είναι σωστή, κατά το χριστιανισμό, και την υποστήριξαν πολλοί άγιοι, όπως ο Ιουστίνος ο φιλόσοφος και μάρτυς και ο Κλήμης ο Αλεξανδρέας). Ο ευαγγελιστής Ιωάννης, ονομάζοντας Λόγο τον Υιό, απαντάει στο Φίλωνα και στους φιλοσόφους ότι Αυτός ο Λόγος, για τον Οποίο μιλούσαν, δεν είναι μια απρόσωπη δύναμη, αλλά ένα Πρόσωπο, και μάλιστα Ένας από την Αγία Τριάδα. Συνδέει λοιπόν τη χριστιανική θεολογία με την ιουδαϊκή και την ελληνική φιλοσοφία της αρχαιότητας.

 
Έτσι ερμηνεύεται από τους αγίους διδασκάλους της χριστιανικής πίστης ο λόγος του Θεού, με τον οποίο δημιούργησε τον κόσμο, όχι ως «φωνή», αλλά ως συμβολισμός της συμμετοχής του δευτέρου Προσώπου της Αγίας Τριάδας στο έργο της δημιουργίας του κόσμου:

 
«Φωνή δε τί άλλο εστίν, αλλ’ ή ο Λόγος ο του Θεού, ός έστι και Υιός αυτού;» (τι άλλο είναι η «φωνή» [του Θεού στη Γένεση], παρά ο Λόγος του Θεού, που είναι και Υιός Του), άγιος Θεόφιλος Αντιοχείας, Προς Αυτόλυκον ΙΙ, κεφ. 22, P.G. 6, 1088Α (1).

 
Λόγος, Νους και Σοφία είναι ο Χριστός, γράφει και ο άγιος Αθηναγόρας ο Αθηναίος φιλόσοφος, στην Πρεσβεία περί χριστιανών (απολογία για τους χριστιανούς που θανατώνονταν από το ρωμαϊκό κράτος), κεφ. 24, P.G. 945Β: «Ως γαρ Θεόν φαμέν (=λέμε), και Υιόν τον Λόγον αυτού, και Πνεύμα άγιον, ενούμενα μεν κατά δύναμιν, τον Πατέρα, τον Υιόν, το Πνεύμα, ότι Νους, Λόγος, Σοφία, Υιός του Πατρός, και απόρροια, ως φως από Πυρός, το Πνεύμα». 

Πηγή: αρωμα ουσίας, κείμενο του Θ.Ρηγανιώτη